دلایل كاهش متقاضیان رشته ریاضی؛ بخش پایانی،
دانشجویان در مرتبه پایینی از انگیزه قرار دارند
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به گزارش اخیری که در مورد رتبه بندی دانشگاه ها منتشرشده، ضمن بیان اینکه دانشجویان دانشگاه های ایران در مرتبه پایینی از نظر میزان انگیزه قرار دارند، هشدار داد: آموزش عمومی و آموزش عالی این مسئله را جدی بگیرند. برای اینکه دائم شاهد این هستیم که دانشجویان توانا و بی انگیزه در این ساختار آموزشی، به سال آخر دانشگاه که می رسند، می خواهند از کشور بروند و کسی نیز نمی تواند مانع آن ها شود! آنها می خواهند بروند که بالندگی داشته باشند و ما نمی توانیم آنان را از منظر علمی سیراب نماییم و تصور آینده شغلی و اجتماعی متناسب با توانشان را در آن ها ایجاد نماییم.
به گزارش سایت امن به نقل از ایسنا، یکی از نمودهای بیرونی بی توجهی به علوم پایه خصوصاً رشته ریاضی، کاهش دانش آموزان متقاضی رشته ریاضی مقطع متوسطه است. این مشکل به قدری شدت یافته که بگفته معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش، رشته ریاضی در بعضی دبیرستان ها به دلیل عدم تقاضا تعطیل شده است!
در بخش اول گفت وگوی تفصیلی با دکتر زهرا گویا، عضو هیئت علمی دانشکده ریاضی دانشگاه شهید بهشتی ابعاد مختلف و دلیلهای بروز این معضل مورد بررسی قرار گرفت. دکتر گویا در این مصاحبه به سالهای بین ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۱ اشاره نمود که متقاضیان رشته ریاضی فیزیک با متقاضیان رشته علوم تجربی برابر شده بود و حدود ۳۰ درصد دانش آموزان، متقاضی رشته ریاضی بودند. دلیلهای این موفقیت تاسیس مجله رشد آموزش ریاضی، راه اندازی مسابقات ریاضی و پیوستن به المپیاد جهانی ریاضی بودند که کمک کردند ریاضی در مدرسه جان بگیرد و توسعه پیدا کند. همین طور وی عواملی را که در از دست رفتن این فرصت نقش داشتند را به تفصیل برشمرد.
در بخش دوم این مصاحبه، دکتر گویا با بررسی وضعیت ریاضی مدرسه ای در دوران کرونا، پیشنهادهایی را برای احیای ریاضی مدرسه ای ارائه کرد.
بخش دوم این مصاحبه به شرح زیر است:
دکتر زهرا گویا در گفت و گو با ایسنا، درباب عملکرد و وضعیت ریاضی مدرسه ای در دوران کرونا توضیح داد: در دو سالی که آموزش حضوری به علت همه گیری، به حالت تعلیق درآمد، با هر سختی ای که بود، آموزش ادامه یافت که بار اصلی آن، بر شانه های معلمان عزیز بود. حال که خدا را شکر همه گیری رو به پایان است و مدارس در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ بطور رسمی حضوری خواهند شد، لازم است فکر نماییم که برای دانش آموزانی که دو سال بوسیله آموزش مجازی درس خوانده اند و عادت های یادگیری شان تغییر بنیادی پیدا کرده، چه طرح و برنامه ای داریم؟ مگر می شود این دو سال را نادیده گرفت و به قبل برگشت؟ این تصور از نظر من، بیشتر یک رؤیاست که با صادق بودن یا کاذب بودنش کاری ندارم! ولی رؤیاست و به حقیقت نمی پیوندد.
نیازمند یک تغییر پارادایمی در آموزش هستیم
وی با بیان اینکه آموزش در جهان، باید و باید که خودرا برای مواجه شدن با یک تغییر پارادایمی، آماده کند، اشاره کرد: مدرسه و دانشگاه معنای تحول یافته ای خواهند داشت و برگشت به گذشته، ارزش افزوده ای ندارد. به باور من، انصاف نیست که با سماجت، تجربه غنی این دو سال را نادیده بگیریم و به گذشته برگردیم و همان محتوا و روش و ارزشیابی و همه چیز و همه چیز را به قبل برگردانیم و در انتظار تحسین تاریخ باشیم که چه خوب این رجعت را انجام دادیم و انتظار داشته باشیم تاریخ به ما احسنت بگوید! فکر می کنم اگر این اتفاق عجیب بیفتد -که احتمالش کم نیست- درصد ورودی به رشته ریاضی نزولی تر شده و به تدریج، به سمت صفر میل می کند. آن وقت تاریخ متعجبانه به ما خواهد اظهار داشت که چرا آن قدر بی خیال بودید! که چنین مباد!
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه «آموزش مجازی، مزه تازه ای در ذائقه دانش آموزان به وجود آورده است»، اظهار نمود: آموزش مجازی همه دانش آموزان را با هر درجه ای از برخورداری یا محرومیت، با تکنولوژی آشنا کرده است. انکار این آشنایی و تحول در دیدگاه، مانند انکار نور است. تکنولوژی دیجیتال نسل جدید، با سرعت درحال توسعه است و همین موضوع برای دانش آموزان، نویدبخش است.
وی با اشاره به دو خاصیت جذابِ نسل جدید تکنولوژی های دیجیتال، تشریح کرد: قابل دسترس بودن و سرعت دسترسی دو خاصیت جذابِ نسل جدید تکنولوژی های دیجیتال هستند. با شرایط جدید، ارائه برنامه های قبلی با مشکل روبرو خواهد شد. دانش آموزان یاد گرفته اند که از اینترنت، استفاده کنند و انتخاب گر باشند. آموزش دانش هایی که بوسیله جستجو در اینترنت و خودآموزی قابل حصول است، جاذبه اش را برای دانش آموزان، از دست داده است. در صورتیکه دانش آموزان به آموزش تفکر انتقادی، کسب مهارت های فرآیندی از قبیل برآورد کردن و تقریب زدن برای تصمیم گیری های مناسب تر و صورت بندی مسائل و بسیاری چیزهای دیگر نیاز دارند که مدرسه می تواند این پروسه یادگیری را تسهیل کند.
گروهی از دانش آموزان نمی خواهند به مدرسه بروند!
گویا با تاکید بر اینکه جریان همه گیری کووید-۱۹ از جانب دو گروه، جامعه آموزشی را در سطح جهان به چالش کشیده است، افزود: گروهی از دانش آموزان که به علت عدم دسترسی افراد محروم به تکنولوژی و زیرساخت های حداقلی برای آموزش، از تحصیل بازمانده اند و گروهی دیگر که برخوردار از همه امکانات هستند؛ ولی نمی خواهند به مدرسه بروند! چون آموزش مدرسه و برنامه های درسی برایشان کسالت بار شده، امتحان ها آنان را خسته کرده و در یک کلام، احساس می کنند که عمرشان بی جهت تلف می شود. برگرداندن این گروه نیز به مدرسه، معضل بزرگی است.
وی اضافه کرد: با باردیگر نگری در برنامه ها و تجدیدنظر در روش های آموزشی، می توان امید داشت که درس های ریاضی با جرح و تعدیل محتوا و روش و نحوه ارزشیابی و در قالب صورت بندی های متفاوت، جان تازه ای در کالبدش دمیده شود و دانش آموزان را جذب زیبایی ها، چالش ها و کارآمدی های انتزاعی و تجربی خود کند. برنامه های درسی در هر نظام آموزشی، قسمتی از تاریخ آموزشیِ آن کشور است و زمانی که عمر مفیدشان به پایان برسد، منسوخ می شوند و منابع ارزشمندی برای تاریخ نگاران آموزشی، برنامه ریزان درسی ریاضی و پژوهشگران ریاضی و آموزش ریاضی خواهند شد.
استاد آموزش ریاضی دانشگاه شهید بهشتی به نقش ایجاد علاقه در آموزش ریاضی اشاره نمود و اظهار داشت: یکی از مهم ترین بخش های آموزش مدرسه ای، ریاضی است. ریاضی عشق و علاقه می خواهد و یادگیری اش، زحمت دارد و پرچالش است. دشوار است که شما در عالم انتزاع خودتان، این همه موضوع را یاد بگیرید. چگونه باید افراد را به ریاضی علاقمند کرد؟ یکی از گروه هایی که می توانند برای یافتن پاسخ کمک کنند، دانش آموزان هستند که نظراتشان مهمست و لازم است که یکی از شریکان برنامه به حساب آیند. آن ها می خواهند ریاضیاتی را یاد بگیرند که زیستن شان را در جامعه به شدت درحال تحول جهانی، تسهیل کند.
کدام مباحث ریاضی برای نوجوانان جذاب است؟
دکتر گویا به اهمیت مبحث ریاضی محاسباتی و تفکر الگوریتمی اشاره نمود و توضیح داد: در سطح جهانی، یکی از بازبینی هایی که در برنامه درسی ریاضی لازم است که صورت گیرد، تغییر در همین جهت است. چرا که دنیا به سمت علوم داده، هوش مصنوعی، پردازش اطلاعات و حوزه های مشابه درحال حرکت است که برای نوجوانان بسیار جذاب است و نوجوانان برای یادگیری این نوع ریاضی، انگیزه قوی دارند.
وی با بیان یک نمونه، افزود: وقتی یک نوجوان ۱۶ - ۱۷ ساله بالقوه می تواند اپلیکیشنی تولید نماید و برای خودش کسب وکاری راه بیندازد، چرا با برنامه های حجیم و پراکنده و غیرمتمرکز، احساس کند که وقتش در مدرسه تلف می شود و بوسیله ریاضی مدرسه ای نمی تواند خواسته اش را برآورده کند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اهمیت آموزش تفکر الگوریتمی اظهار داشت: مدرسه و درس های ریاضی، جای مناسبی برای آموزش «تفکر الگوریتمی» است که با آموزش الگوریتم، متفاوت است. دانش آموزان این نسل به جهت تجربه ای که طی این دو سال کسب کردند، دیگر حوصله برنامه های تدوین شده برای آموزش حضوری ندارند. بسیاری از آن ها یاد گرفته اند که چگونه یاد بگیرند و دیگر حتی برای ادامه تحصیل در دانشگاه نیز رغبتی ندارند که نتیجه آن، باز هم کاهش بیشتر ورودی ها به دانشگاه خواهد بود.
آمار ۱۵ درصدی ورود دانش آموزان به رشته ریاضی واقعی نیست
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی درباب آمار حدود ۱۵ درصدی ورود دانش آموزان به رشته ریاضی در دبیرستان، توضیح داد: این آمار واقعی نیست و قابل تفسیر است. برای مثال اعلام شده درصد ورودی به رشته ریاضی حدود ۱۴.۸ است، ولی این عددها، بررسی بیشتری را می طلبند. بطورمثال قسمتی از دانش آموزانی که در دوره متوسطه، رشته ریاضی را انتخاب می کنند، در سال دوم تغییر رشته می دهند، چون که تعدادی از مدارس غیردولتی یا مدارس ویژه، شرط ورودشان انتخاب رشته های غیر از علوم تجربی است! برای همین دانش آموزان وارد می شوند و سال دوم تغییر رشته می دهند.
وی افزود: این تنها یک نمونه کوچک است، اما ضرورت بررسی درصد خروجی های رشته ریاضی را نشان می دهد. یا اینکه برخی از دانش آموزان وارد رشته ریاضی می شوند و بعد، تنها کنکور رشته زبان یا هنر را می دهند. همین این دو نمونه جزئی معلوم می کند که این آمارها، خیلی واقعی نیستند و لازم است که دقیق تر بررسی شوند.
گویا اظهار نمود: برنامه های درسی باید بیشتر به افزایش مهارت ها و دانش ها توجه داشته باشند، ولی به این موضوعات توجه نکرده و بیشتر به مباحث انتزاعی و غیرواقعی توجه می کنند و چون از متن و عکس و شکل در کتاب ها استفاده شده، این تصور به وجود آمده که ریاضی کاربردی شده و برای مخاطب ملموس شده است.
انگیزه پایین دانشجویان دانشگاه های ایران
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به گزارش اخیری که در مورد رتبه بندی دانشگاه ها پخش شده، ضمن بیان اینکه دانشجویان دانشگاه های ایران در مرتبه پایینی از نظر میزان انگیزه قرار دارند، هشدار داد: آموزش عمومی و آموزش عالی، لازم است این مسئله را جدی بگیرند. برای اینکه دائم شاهد این مسئله هستیم که دانشجویان توانا و بی انگیزه در این ساختار آموزشی، به سال آخر دانشگاه که می رسند، می خواهند از کشور بروند و کسی نیز نمی تواند مانع آن ها شود. آنها می خواهند بروند که بالندگی داشته باشند و ما نمی توانیم آنان را از منظر علمی سیراب نماییم و تصور آینده شغلی و اجتماعی متناسب با توانشان را در آن ها ایجاد نماییم. این مسئله یک بحران عمیق است که اتفاقاً، علاقه مندان به ریاضی و نخبگان آن، سهم قابل توجهی در این مهاجرت ها را دارند.
از حضور فیزیکی دانش آموزان در مدرسه، به بی سلیقه ترین شکل ممکن استفاده شد
این استاد دانشگاه با بیان اینکه الان بیشترین زمان را صرف بازگشایی مدارس و دانشگاه ها کرده اند، اظهار داشت: هدف از باز بودن دانشگاه و مدرسه کمک به زندگی اجتماعی دانش آموزان است. در صورتیکه به نظر من، از حضور فیزیکی آنان در مدرسه، به بی سلیقه ترین شکل ممکن استفاده کردیم که برگزاری امتحانات محور آن بود. در صورتیکه کارکرد حیاتی مدرسه، توسعه و رشد مهارت های زندگی اجتماعی دانش آموزان است. انصافاً اخیراً که دانش آموزان به مدرسه آمدند، چه کردیم و برای مدرسه چه طرح و برنامه ای تدوین کردیم؟ در طول این مدت کوتاه که دانش آموزان به مدرسه برگشتند، چقدر از فضای باز مدرسه استفاده کردیم تا آنان را به کتاب خوانی تشویق کنیم؟ چقدر با آنها دایره وار نشستیم و گفت و گو کردیم؟ چقدر برای آنها داستان خواندیم و خاطرات دو سال قبل آنها را شنیدیم؟
گویا با اشاره به کوشش های معلمان برای تولید محتوا در دوران کرونا، اظهار داشت: معلمان تلاش زیادی کردند در این دوران تا فایل صوتی تهیه کنند، تولید محتوا کنند. کلاس های ضمن خدمت به کلاس های چگونگی استفاده از قلم نوری، تهیه پاورپوینت و... تبدیل شد. این ها معلمی نیست، این ها تکنیک هستند. معلمی رابطه عاشقانه تعاملی بین یاد دهنده و یادگیرنده است.
استفاده از رویکرد تلفیقی برنامه درسی STEM
این استاد دانشگاه به یک رویکرد تلفیقی در برنامه درسی اشاره نمود که تمرکز آن بر استفاده از «علوم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضی» (STEM) در آموزش مدرسه ای و دانشگاهی است و توضیح داد: اساس این رویکرد، تعریف یا تدوین چهار برنامه درسی برای چهار موضوع نیست؛ بلکه تلفیقشان از منظری عمیق و ابتکاری نوین است. این رویکرد به علت کمبود علاقه مند به این چهار حوزه که برای اشتغال در جامعه تکنولوژیک جدید بحران زاست، بیش از یک دهه است که در جهان مورد توجه واقع شده است. ولی در ایران، کار چندانی جز تدوین چند اختتام نامه یا رساله و نوشتن چند مقاله در این عرصه، عملاً کاری صورت نگرفته است. در صورتیکه تدوین برنامه با این رویکرد و آموزش معلمانی که مجری این نوع برنامه باشند، نیازمند سرمایه گذاری واقعی است.
وی درباب شیوه آموزش STEM توضیح داد: تمرکز این شیوه بر روی حل مسئله بوسیله تلفیق آموزش مهندسی است که بر آموزش حل مسئله و طرح مسئله متمرکز است و با تفکر محاسباتی، تفکر الگوریتمی و استدلال دقیق در آموزش ریاضی پیوند خورده است، استدلال استقرایی را با علوم تجربی می آموزد و تکنولوژی را به مثابه بستر و ابزار یادگیری در نظر می گیرد. چنین نگاهی به برنامه درسی، به مدلول تغییر برنامه است.
راهکارهای پیشنهادی برای احیای ریاضی مدرسه ای
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی درباب راهکارهای بهبود برنامه های آموزش ریاضی، توضیح داد: نخستین راه حل من این است که آموزش «ریاضی، تکنولوژی، مهندسی، ریاضی» (STEM) را بفهمیم، بشناسیم و با ادبیات این حوزه آشنا شویم و برای این کار، آغاز به طراحی و برنامه ریزی نماییم.
وی دومین راه حل را «برنامه ریزی برمبنای واقع بینی» عنوان نمود و افزود: تنها با شعارزدگی و رویکرد های ایدئولوژیک و نیت خیر و اشتیاق فراوان و هر چه که به نظرمان خوب می آید، نمی توان به برنامه درسی ریاضی منسجم، کارآمد، جذاب و قابل اجرا رسید که برای دانش آموز و معلم، قانع کننده باشد. برنامه برای خود اصولی دارد و اگر در آن تخصص و تجربه و شناخت و واقع بینی نسبت به زمان و مکان و مخاطب نباشد، همه آرزوهای خوب، در همان سطح دست نیافتنی باقی می ماند و عملاً به نابودی ریاضی می انجامد.
گویا درباب سومین راه حل، توضیح داد: باید توجه داشته باشیم که مخاطب اصلی برنامه، دانش آموز است. همین طور بدانیم که در مهرماه که مدارس به وضع عادی برمی گردند، به این معنا نیست که با وضعیت مشابه دوران پیش از کرونا مواجه خواهیم شد. لازم است که تغییرات دانش آموزان را طی دو سال آموزش مجازی بشناسیم و مطالعه نماییم.
این استاد دانشگاه درباب توجه به مخاطبان اصلی برنامه یعنی دانش آموزان، توضیح داد: لازم است برای بازبینی در برنامه ها، مخاطب اصلی یعنی دانش آموزان و مجری برنامه ها یعنی معلمان، مورد مشورت قرار گیرند.
وی اشاره کرد: با فشار آزمون و ایجاد ترس از کنکور و انواع روش های بازدارنده و تجویزی، نمی توان انتظار داشت که ریاضی از بحران نجات یابد و خطر کاهش بیشتر تعداد دانش آموزان ورودی به رشته ریاضی، کم نیست.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی بیان کرد: راهکار حل مشکل فعلی رشته ریاضی با راهکارهایی که در اوایل دهه ۶۰ برای افزایش متقاضیان رشته ریاضی به کار گرفته شد، متفاوت می باشد. این دو مسئله ظاهر بیرونی یکسانی دارند، ولی خیلی با هم متفاوتند؛ چون ریشه های آنها متفاوت می باشد. در آن زمان به علت کمبود شدید معلم ریاضی، امکان ورود به رشته ریاضی محدود بود، ولی در این زمان، ریاضی مدرسه ای و دانشگاهی بعد از رسیدن به یک قله، درحال سقوط است! یعنی بااینکه مسئله در هر دو صورت، کم بودن تعداد دانش آموزان در رشته ریاضی است، ولی در دهه ۶۰، شاهد افزایش تا رسیدن به وضعی مطلوب بوسیله ایجاد زیرساخت های لازم بودیم و در قرن جدید، شاهد حرکت رو به پایین با شیب تند و منفی هستیم.
آیا دانش ریاضی دانش آموزان افت کرده است؟
دکتر گویا در پاسخ به این پرسش که «آیا دانش ریاضی دانش آموزان افت کرده است؟»، توضیح داد: به نظر من، قسمتی از چنین اظهار نظری، مغلطه و قسمتی از آن سفسطه است. افت نسبت به چه چیزی است؟ نسبت به برنامه رسمی موجود؟ معیار سنجش این «افت»، معین نیست و لازم است که سنجه و معیاری جهت بررسی هر موضوعی وجود داشته باشد.
وی اضافه کرد: کودکان حوصله برنامه موجود را ندارند. افرادی که این صحبت ها را می کنند، صادقانه یک روز درس خواندن مجازی دانش آموزان را ببینند و بررسی نمایند که آیا آن ها، چیزی را که دوست ندارند، گوش می کنند یا آنرا رها می کنند؟ کودکان با این نوع آموزش، ارتباط برقرار نمی کنند. ما نمی توانیم و نباید که با همان روش های تجویزی و تحمیلی قدیم، دانش آموزان را بسنجیم. این ها در فضای متفاوتی رشد کرده اند و چون با تکنولوژی بزرگ شده اند، با آموزش فعلی زاویه گرفته اند.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی به نهمین کنگره بین المللی آموزش ریاضی در سال ۲۰۰۰ در ژاپن اشاره نمود و اظهار داشت: در این کنگره عنوان شد که ما نمی توانیم ساعت و زمان را به عقب برگردانیم و اگر تعلل نماییم، با سرعت زیادی از دانش آموزان خود عقب می مانیم. این عقب ماندن فقط مختص معلمان نیست و تصمیم گیران اجرائی را هم شامل می شود.
آموزش ما در توهم اسطوره است
وی با بیان اینکه لازم است از آموزش اسطوره زدایی نماییم، اظهار داشت: آموزش ما در توّهم اسطوره است و اگر اسطوره زدایی نماییم و مبنا را واقعیت مکان و زمان قرار دهیم و با نیازهای آن آشنا شویم، متوجه می شویم که زندگی کودکان قرار نیست تکرار زندگی ما باشد.
گویا، اشاره کرد: باید به آموزه های دینی خود برگردیم و بگفته حضرت علی (ع) گوش جان بسپاریم و فرزند زمان خویش باشیم! هیهات که سیاست گذاران و تصمیم گیران، فرزندان زمان خویش نیستند، اما دانش آموزان که مخاطبان واقعی نظام آموزشی هستند، فرزندان زمان خود هستند و ان شاءالله راه خودشان را پیدا خواهند کرد.
اگر پسندیدید لاک کنید:
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان سایت امن در مورد این مطلب