پایان چشم انداز ایران ۱۴۰۴ مسیر توسعه علمی میان ایده ها و عددها گم شد
سایت امن: سندچشم انداز 1404 افقی روشن برای پیشرفت علمی ایران ترسیم کرده بود اما بعد از 20سال ارزیابی ها نشان میدهد که توسعه علمی نه فقط بطور کامل محقق نشده، بلکه برخی فاکتورها با افت همراه بوده است.
خبرگزاری مهر، گروه دانشگاه، سعدانه طباطبائی نیا: آبان ماه سال ۱۳۸۲، سند «چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴» توسط مقام معظم رهبری به سران سه قوه ابلاغ گردید. این سند وعده می داد که ایران تا سال ۱۴۰۴ به کشوری توسعه یافته و قدرت اول اقتصادی، علمی و فناوری منطقه تبدیل گردد. جایگاهی که باید با تاکید بر علم، سرمایه انسانی، جنبش نرم افزاری و تولید علم به دست می آمد.
سند چشم انداز، رویای ایران آینده را به تصویر می کشید؛ رویای آرمان گرایانه ای که قرار بود نقشه راه ایران برای رسیدن به توسعه باشد. حال ما به ۱۴۰۴ رسیده ایم؛ همان آینده موعودی که بالاتر از دو دهه پیش بر پایه آن برنامه ریزی کردیم. اما امروز بجای آنکه با تحقق وعده ها و اهداف سند چشم انداز روبه رو باشیم با مجموعه ای از پرسش ها و تردیدها درباره ی مسیر طی شده در این سال ها روبرو شده ایم: آیا تصویر ما از توسعه علمی دقیق بود؟ آیا ما به «اول بودن» در حوزه علم و فناوری در منطقه نزدیک شده ایم؟ آیا مسیر طی شده با هدف گذاری های سند هم راستا بوده است؟
برای پاسخ به این سؤال به سراغ دکتر بهروز رسولی؛ استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات و گروه پژوهشی سیاست اطلاعات پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) رفتیم. رسولی؛ پژوهشگر حوزه علم سنجی و علم اطلاعات و دانش شناسی است. کسی که سال هاست داده ها و روندهای علم در ایران را پیگیری می کند و برای سیاست گذاران گزارش هایی در مورد جایگاه علم، فناوری و نوآوری ایران در جهان تدوین می کند.
دکتر بهروز رسولی در گفتگو با خبرنگار مهر، در مورد ضرورت برنامه ریزی و هدف سند چشم انداز ایران در افق ۱۴۰۴ اظهار داشت: اگر با نگاه سیستمی به موضوع توسعه و پیشرفت نگاه نماییم، ما به برنامه هایی نیاز داریم که بتوانیم در جهت آن برنامه ها و خط مشی های منسجم حرکت نماییم تا نهایتا به جایگاهی که مد نظر داریم، برسیم.
وی با بیان اینکه برنامه داشتن لازمه هر نظام پیشرفتی است؛ اضافه کرد: میتوان اظهار داشت که اتفاقاً خیلی از لطمه هایی که در بخش های مختلف کشور وجود داشته، ناشی از بی برنامگی بوده است؛ پس طبیعی است که هر کشوری برای دستیابی به اهداف خود برنامه مشخصی داشته باشد.
عضو هیات علمی ایرانداک ضمن اشاره به اینکه با وجود فوایدی که سند چشم انداز دارد، این سند دارای چالش ها و نواقصی نیز هست، اظهار داشت: از همان زمان ابتدا که سند تدوین شد، باید به این چالش ها پرداخته می شد؛ ولی توجهی به آنها نشده است.
تدوین سند چشم انداز ۱۴۰۴ نیازمند رویکرد فرارشته ای بود
وی در مورد این چالش ها و نقصها توضیح داد: این سند نیازمند تخصص بیشتری بود و باید در تدوین آن از تعدادی از متخصصان استفاده می شد. نگارش و تدوین چنین اسنادی احتیاج به یک رویکرد فرارشته ای دارد و چون در سطح ملی اجرا می شود، باید از تمام زمینه های علمی کمک گرفته شود. این درحالی است که به نظر می آید از تمامی متخصصان کمک لازم گرفته نشده تا به شکل دقیق و کارشناسانه به آن بپردازند و این یک نقد کلی است که به سند وارد است.
رسولی با بیان اینکه شاخصهای سند چشم انداز ایران در ۱۴۰۴، از وضوح لازم برخوردار نیستند، اظهار داشت: این سند به صورت جزئی وارد شاخصهای علم و فناوری نشده است. برای نمونه عنوان شده «دستیابی به جایگاه اول علمی و فناوری در سطح منطقه» ولی بطور مشخص عنوان نشده است که ایران در چه شاخصی باید از نظر علمی در منطقه اول باشد.
وی اضافه کرد: به علت همین چالش شاید امروز خیلی دقیق و اصطلاحاً آبجکتیو و عینی نتوانیم بگوییم که آیا ایران واقعا در منطقه در این جایگاه قرار دارد یا خیر.
این استاد علم سنجی تصریح کرد: برای نمونه من هم اکنون می توانم برمبنای برخی شاخصها بگویم که بله ایران در جایگاه اول منطقه قرار دارد و برمبنای شاخصهای دیگری عنوان کنم که ایران اتفاقاً در جایگاه بیست و پنجم منطقه است؛ از همین رو؛ نمی توان الان بطور واضح به این سؤال پاسخ داد که آیا ایران به اهدافی که سند مشخص کرده، دست یافته است یا خیر.
نباید علم را در سطح شمار انتشارات علمی پایین بیاوریم
وی تصریح کرد: با این وجود؛ در این سال ها چیزی که در کشور در مورد رتبه علمی رایج شده است، تعداد مقالات علمی است.
رسولی با انتقاد از فروکاستن علم در سطح شمار انتشارات بین المللی اظهار داشت: این کار درستی نیست؛ چونکه لزوماً تعداد انتشارات نمی تواند نشان دهنده توان علمی کشور باشد.
به گفته وی؛ یک پژوهشگر امکان دارد با تعداد کمی انتشارات، نفوذ بسیار زیادی در زمینه های علمی داشته باشد و با نوشتن دو مقاله پارادایم و انقلاب جدیدی در حوزه های علمی ایجاد کنند؛ مانند اتفاقی که برای مقاله مشهور اینشتین افتاد. از جانب دیگر؛ امکان دارد یک پژوهشگر سالانه ۱۲۰ مقاله بنویسد و همه این مقالات در وب آو ساینس منتشر شود ولی تأثیرگذاری آن چنانی نداشته باشد و تنها به درد این بخورند که امتیازهای ارتقا و ترفیع او را بالا ببرد.
وی با تکیه بر اینکه شمار انتشارات لزوماً نشان دهنده توان علمی کشور نیست، اظهار داشت: عامل های زیاد دیگری نیز اهمیت دارد و همه آنها باید در کنار هم تحلیل شوند؛ آن زمان است که ما می توانیم به یک دید درستی در مورد جایگاه کشور برسیم.
وضعیت ایران از نظر تعداد انتشارات علمی
این متخصص علم سنجی در مورد جایگاه علمی ایران از نظر تعداد انتشارات بین المللی اظهار داشت: ما تا چند سال قبل از نظر شمار انتشارات اتفاقاً در جایگاه اول منطقه بودیم و بالاتر از ترکیه و عربستان قرار داشتیم. تعداد انتشارات ما هم در «وب آف ساینس» و هم در «اسکوپوس» بیشتر بود. ما در اسکوپوس حتی به جایگاه پانزدهم دنیا هم رسیدیم؛ ولی در دو، سه سال گذشته متاسفانه این جایگاه را از دست دادیم و جای خودمان را به ترکیه دادیم.
ترکیه بازهم از ما پیشی می گیرد
وی در مورد روند انتشارات علمی ایران در اسکوپوس اظهار داشت: ما سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۸۰ هزار انتشارات داشتیم و در سال ۲۰۲۳ به حدود ۷۵ هزار انتشارات رسیدیم و سال ۲۰۲۴ نزدیک به ۷۸ رسیدیم؛ یعنی در سال ۲۰۲۴ هنوز به آمار سال ۲۰۲۲ خودمان نرسیدیم. ازاین رو سال آینده نیز احتمالا ترکیه در جایگاه بالاتری از ما قرار داشته باشد و شاید سالهای بعد وضعیت تغییر کند.
رسولی با تکیه بر اینکه کاهش انتشارات کشور معادل افت علمی نیست، تصریح کرد: من به این کاهش تعداد انتشارات کشور، افت علمی نمی گویم؛ چونکه برای اینکه بگوییم کشوری در زمینه علمی افت کرده است یا خیر باید شاخصهای مختلفی را درنظر بگیریم.
وی ضمن اشاره به اینکه اگر نمایه کردن نشریات ایرانی در اسکوپوس و … در سالهای اخیر اتفاق نمی افتاد، افت انتشارات علمی کشور ما سریع تر بود؛ اظهار داشت: قسمتی از افت تعداد انتشارات ایران را نشریات نمایه شده جبران کرده اند. از این جهت میتوان گفت به لطف افزایش نشریات ایران، این افت کم تر شده است. البته این جای افتخار ندارد چونکه در واقعیت وضعیت تعداد انتشارات ما بدتر از رتبه فعلی است.
وضعیت ایران از نظر شاخص اچ؛ در نفوذ علمی نیز چالش جدی داریم
استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران با بیان اینکه «چالش ما تنها در زمینه تعداد انتشارات نیست» اظهار داشت: ما در زمینه های دیگر علمی مثل نفوذ علمی و شاخصهای در ارتباط با تاثیرگذاری نیز چالش های جدی داریم.
وی به بررسی وضعیت کشورهای منطقه در «شاخص اچ» یا «اچ ایندکس» پرداخت و اظهار داشت: در منطقه ما رژیم اشغال گر قدس از نظر شاخص اچ جایگاه هفدهم را در دنیا و رتبه اول منطقه دارد. پس از آن کشور ترکیه رتبه دوم منطقه است که جایگاه ۳۴ را در دنیا به خود مختص کرده است و چند پله پایین تر از آن عربستان سعودی در رتبه ۳۷ دنیا قرار گرفته است. پس از عربستان سعودی نیز ایران با رتبه ۴۱ در جایگاه چهارم منطقه قرار گرفته است.
عضو هیات علمی ایرانداک در مورد شاخص اچ توضیح داد: شاخص اچ تلفیقی از کمیت و کیفیت است. البته این شاخص به تنهایی ابزار خوبی برای مقایسه نیست و بسیار چالش برانگیز است.
وی تصریح کرد: در کشورهای پیشرفته دیگر به شاخص اچ توجه نمی شود و برای نمونه انگلیس شاخص اچ را از ارزیابی های رسمی حذف کرده و آنرا شاخص مسئولانه ای نمی شناسد. بطور کل؛ شاخص هایی مثل اچ، تعداد استنادات به تنهایی، تعداد انتشارات به تنهایی و شاخص هایی از این قبیل، شاخصهای responsible و مسئولانه ای نیستند.
چقدر به مقالات ایران استناد می شود؟
رسولی به بررسی وضعیت استنادات یا citation انتشارات کشورهای منطقه پرداخت و اظهار داشت: علیرغم این که تعداد انتشارات ما از عربستان بیشتر است؛ ولی در این شاخص عربستان با رتبه ۱۲ جهانی در جایگاه اول منطقه ایستاده است و بعد از آن ایران در جایگاه ۱۵ دنیا و ترکیه در جایگاه ۱۶ قرار گرفته اند.
به گفته وی؛ رتبه دوم ما در شاخص استنادات به لطف تعداد انتشارات محققان کشور اتفاق افتاده است.
این متخصص علم سنجی در مورد شاخص استناد به ازای هر مقاله اظهار داشت: این شاخص نشان دهنده این است که هر کدام از مقالات ما به صورت میانگین چقدر مورد استناد قرار گرفته است.
وی ضمن اشاره به جایگاه ایران در این شاخص اظهار داشت: سرانه استناد به انتشارات ایران نزدیک ۱۶ است، در حالیکه سرانه استناد به انتشارات رژیم اشغالگر قدس نزدیک به ۳۱ است. این اختلاف جایگاه خیلی معنادار است و به شکل میانگین دو برابر ایران استناد دارد و میتوان گفت کیفیت مقالات آنها بالاتر است. اگر جایگاه کشورها اختلاف کمی داشت، نمی توانستیم بگوییم خیلی معنادار است ولی وقتی یک کشور ۳۱ و یک کشور ۱۶ است، میتوان اظهار داشت که از نظر کیفیت اختلاف وجود دارد.
رسولی اظهار نمود: از جانب دیگر، از نظر تعداد اسناد که بررسی نماییم می بینیم که تعداد کل اسناد ایران خیلی بالاتر از اسرائیل است. ایران در جایگاه حدود ۱۹، ۲۰ قرار دارد و جایگاه اسرائیل ۲۵، ۲۶ دنیا است.
وی اضافه کرد: بااینکه از این نظر باز هم به ترکیه از ما بالاتر است و این به اتفاقات دو، سه سال گذشته برمی گردد که از همان سال ترکیه حدود ۳، ۴ هزار سند بیشتر از ما منتشر نموده است.
افزایش دانشگاه ها در نظام های رتبه بندی به معنای پیشرفت نیست
این متخصص علم سنجی به بررسی جایگاه ایران در نظام های رتبه بندی پرداخت و اظهار داشت: در نظام های رتبه بندی، تعداد دانشگاه های ایران درحال افزایش است؛ برای نمونه در رتبه بندی تایمز ۲۰۲۵، بالاتر از ۸۰ دانشگاه از ایران حضور داشتند ولی بازه های مختلف را که بررسی نماییم، می بینیم رتبه دانشگاه هایی در کشور که از ابتدا زیر ۵۰۰ یا زیر ۱۰۰۰ بوده اند، در این سال ها هیچ تغییری نکرده است.
وی اضافه کرد: دانشگاه هایی که در سالهای اخیر وارد این رتبه بندی شده اند، در پایان فهرست قرار دارند و در رتبه های برای نمونه ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ هستند؛ ازاین رو این اعداد نیز نباید ما را گول بزند.
به گفته وی؛ وضعیت کشورهایی مثل ترکیه، اسرائیل و … از نظر تعداد دانشگاه های دارای رتبه زیر ۵۰۰ از ما بهتر است.
رسولی در پاسخ به این سؤال که آیا میتوان اظهار داشت که افزایش تعداد دانشگاه های ایران در نظام های رتبه بندی مختلف به دلیل بزرگ تر شدن لیست های رتبه بندی بوده است؟ اظهار داشت: دقیقاً بنابراین است. برای نمونه رتبه بندی تایمز اوایل تشکیل تنها ۴۰۰ دانشگاه را اعلام می کرد؛ اگر امروز نیز همان تعداد دانشگاه را اعلام می کرد شرایط ما مثل همان سال ها بود چون ما فقط چند دانشگاه با رتبه زیر ۵۰۰ در رتبه بندی تایمز داریم؛ ازاین رو در این شاخص نیز در چند سال گذشته ما عقب افتادیم.
از سال ۲۰۲۲ برنامه سیاست گذاران برای افزایش تعداد مقالات متوقف شده است
عضو هیات علمی ایرانداک ضمن اشاره به نمودار انتشارات علمی ایران در سالهای مختلف اظهار داشت: الان نمودار ما نشان داده است که ما تا سال ۲۰۲۲ برنامه هایی برای افزایش انتشارات علمی داشتیم ولی برای ادامه کار برنامه ای نداشته ایم و از یک زمان به بعد برنامه ما متوقف شده است.
ما تا اواسط بازه زمانی تعیین شده برای سند چشم انداز ایران در افق ۱۴۰۴، خوب پیش رفتیم اما ولی متاسفانه در دو سه سال گذشته جایگاهمان را تا حدودی از دست داده ایم
وی در پاسخ به این سؤال که آیا روند نزولی انتشارات علمی ایران در سالهای اخیر به علت تبلیغات منفی مقابل مقاله نویسی اتفاق افتاده است؟، اظهار داشت: این عذر بدتر از گناه است. چون تا روز گذشته محققان را تشویق می کردیم که مقاله بنویسند ولی امروز سیاست خودرا تغییر دادیم.
رسولی اضافه کرد: یک پژوهشگر تا روز گذشته تصور می کرد مقاله نوشتن در این کشور ارزش است و سال ها مهارت مقاله نویسی، پژوهشگری، نگارش به زبان انگلیسی کسب کرده است، بعد این همه سال ناگهان عنوان می شود که مقاله نویسی به درد نمی خورد.
این متخصص علم سنجی در جمع بندی جایگاه علم و فناوری ایران در سال ۱۴۰۴ اظهار داشت: ما تا اواسط بازه زمانی تعیین شده برای سند چشم انداز ایران در افق ۱۴۰۴، خوب پیش رفتیم. برای نمونه اگر بازه زمانی سند در سال ۱۴۰۰ تمام می شد، شرایط ما خوب بود ولی متاسفانه در دو سه سال گذشته جایگاهمان را تا حدودی از دست داده ایم و این یک چالش جدی برای ماست.
وی تصریح کرد: این وضعیت نشان داده است که ما باید برنامه هایمان را بروزرسانی نماییم و تصمیماتی بگیریم که قبلاً نمی گرفتیم؛ چونکه شرایط واقعا تغییر کرده و هیچ کس تصور نمی کرد که ما به این روز بیفتیم.
کاهش انگیزه محققان به خاطر افت ارزش پول ملی و حقوق پایین
رسولی در مورد دلیلهای افت رتبه های کشور در بعضی شاخصهای نظام علم و فناوری اظهار داشت: یکی از دلیلهای این اتفاق این بوده که ما ناگهان با افزایش قیمت ارز و کاهش ارزش پول ملی مواجه شدیم و همین موجب می شود که افراد انگیزه ای برای کار نداشته باشند.
وی اظهار نمود: وقتی یک نفر با داشتن مشاغل ساده ای در ماه ۴۰ میلیون حقوق می گیرد و ما به استادیاری که جذب می نماییم در حدود ۲۰ میلیون تومان حقوق ماهانه می دهیم؛ آن فرد هیچ انگیزه ای برای کار کردن ندارد.
عضو هیات علمی ایرانداک ضمن اشاره به مبالغی که در گذشته برای تشویق اعضاء هیات علمی به مقاله نویسی پرداخت می شد، اظهار داشت: در حدود دهه ۷۰ که جو مقالات ISI در ایران شروع شد به استاد برای انتشار یک مقاله وب آو ساینس به اندازه حقوق ماهیانه او پرداخت می کردند. ازاین رو برای یک استاد ارزش داشت که هیچ کار دیگری نکند و تنها مقاله بنویسد. ولی الان در بسیاری از دانشگاه ها برای انتشار مقاله در یک نشریه کیو وان تنها ۵ میلیون تا ۱۰ میلیون پرداخت می کنند.
چین در ازای انتشار یک مقاله نیچر یا ساینس ۴۰ هزار دلار به پژوهشگر پاداش می دهند؛ در حالیکه در ایران ۴، ۵ میلیون تومان پرداخت می کنند
وی تصریح کرد: استاد ما اهل سرچ و جستجو است، می داند که در چین یا ترکیه مشوق های انتشار مقاله چقدر است. برای نمونه چین در ازای انتشار یک مقاله نیچر یا ساینس ۴۰ هزار دلار به پژوهشگر پاداش می دهند. برای انتشار مقاله در یک نشریه متوسط علم اطلاعات ۲ هزار ۵۰۰ دلار به پژوهشگر پرداخت می کنند؛ ۲ هزار و ۵۰۰ دلار شاید به اندازه درآمد یک سال من در ایران باشد. در حالیکه در ایران برای انتشار مقاله در یک نشریه بهتر، ۴، ۵ میلیون تومان پرداخت می کنند؛ نوشتن چنین مقاله ای یک سال وقت پژوهشگر را می گیرد.
رسولی با تکیه بر اینکه امروز در ایران کار علمی به صرفه نیست؛ اظهار داشت: خیلی از افرادی که امروز کار می کنند، عاشق این کار هستند، برخی کار دیگری جز این بلد نیستند، خیلی از افراد درحال جنگیدن برای سیستم ارتقا هستند تا دانشیاری خودرا بگیرند.
وی با بیان اینکه ورودی های ما به دانشگاه نیز به شدت ضعیف شده است، به اثرات مخرب مهاجرت اشاره نمود و اظهار داشت: دانشجویان با کیفیت ما درحال خروج از کشور هستند. حتی برای دوران کارشناسی مهاجرت می کنند. اگر مدرک کارشناسی را بگیرند، برای ارشد می روند؛ اگر ارشد را تمام کنند، برای دکتری می روند. امروز خیلی از اساتید می گویند که دانشجوی دکتری به اندازه دانشجوی کارشناسی بلد نیست و ما باید رساله یا رساله او را بنویسیم. نمی توان دانشجوی کم تلاش و ضعیف وارد کنی و اینشتین تحویل بگیری و انتظار داشته باشی به اندازه اینشتین کار کند.
وقتی محققان تبدیل به وزیر اقتصاد و وزیر امور خارجه می شوند!
این عضو هیات علمی ایرانداک ضمن اشاره به مهاجرت محققان باکیفیت و دست به قلم اظهار داشت: قسمتی از مشکل به خاطر مهاجرت محققان باکیفیت است. همه افراد قلبشان برای این کشور می تپد؛ حتی افرادی که خارج از کشور هستند نیز باز قلبشان برای اینجا می تپد ولی دیگر برای آنها به صرفه نیست؛ دخل و خرجشان با هم نمی خواند. راه دیگری ندارند، کار دیگری بلد نیستند. بنابراین است که تا فرصتی پیدا می کند، به کشور دیگری می روند و به کار علمی خودش می پردازند.
وی اظهار نمود: با هزینه هایی که وجود دارد، فرد آرامش ذهنی ندارد که کار علمی انجام دهد. وقتی حقوق فرد ۲۰ میلیون است، پایان ماه ۲ میلیون برایش باقی می ماند؛ با این دو میلیون تومان چه کند؟ سکه بخرد، طلا بخرد، چه کند؟ این پژوهشگر باید برای حفظ ارزش پول خود باید تبدیل به وزیر اقتصاد شود! در این شرایط است که قسمتی از این محققان باکیفیت و دست به قلم تصمیم به مهاجرت می گیرند.
رسولی ضمن اشاره به مشکل زیرساخت های آزمایشگاهی اظهار داشت: در حوزه های علوم طبیعی و مهندسی که بیشتر مقالات ما در این عرصه ها منتشر می شود، ما به زیرساخت آزمایشگاهی، تجهیزات و مواد احتیاج داریم. پژوهشگر برخی مواد را نمی تواند تامین کند و یا به سختی و با هزینه زیاد آنها را تامین می کند. ازاین رو مجبور است کار نکند. برای نمونه برای یک ماده به خاطر تحریم باید ۱۰ کشور را بگردد و حالا این پژوهشگر باید وزیر امور خارجه هم باشد! و با واسطه دوستی و چند واسطه و هزینه های اضافی یک ماده را تامین کند.
وی تصریح کرد: ازاین رو قسمتی از قضیه به علت این است که زیرساخت های ما در چند سال قبل بطور کافی توسعه پیدا نکرده است.
آشفتگی سیاستگذاری و تعدد سیاست گذاران محققان را گیج می کند
عضو هیات علمی ایرانداک ضمن اشاره به پریشانی سیاستگذاری در کشور اظهار داشت: قسمتی از مشکل نیز به سیاستگذاری های آشفته در کشور برمی گردد. در سند چشم انداز عنوان شده توسعه علمی انجام گیرد. در برنامه توسعه شاخص تعداد مقاله مطرح می شود ولی بعد یک نفر می گوید مقاله به چه درد می خورد! اتفاقی که می افتد این است که ۱۰۰ مسیر در مقابل قرار می گیرد که از هر یک از آنها باید بخشی را طی کرد. تا روز گذشته به مقاله اعتبار می دادند، امروز مقاله اهمیت ندارد؛ تا روز گذشته کرسی اهمیت نداشت، امروز کرسی اهمیت پیدا می کند؛ با این شیوه پژوهشگر ما گیج می شود.
وی با تکیه بر اینکه ما به برنامه منسجم نیاز داریم؛ اظهار نمود: برنامه منسجم یعنی اینکه اگر نقشه جامع علمی کشور تدوین می نماییم، باید تمام برنامه ها در جهت آن نقشه باشد. اگر این برنامه اشتباه است، باید اصلاح گردد. با شیوه فعلی همگرایی اتفاق نمی افتد و نوک پیکان همه نیزه ها در یک سمت نیست. ما با پدیده پریشانی سیاستگذاری و پریشانی اسناد سیاستی مواجه هستیم.
رسولی تصریح کرد: علاوه بر این؛ در بعضی بخش ها نیز اصلاً هیچ برنامه ای نداریم. برای نمونه ما برای ارزیابی تاثیر پژوهشها هیچ برنامه و سیاست کلان و راهبردی نداریم؛ در این بخش خلا سیاستگذاری داریم؛ ولی در بعضی بخش ها تعدد اسناد سیاستی داریم.
وی با بیان اینکه ما با تعدد سیاست گذار نیز مواجه هستیم، اظهار داشت: یکی دیگر از مشکلات این است که ما علاوه بر تعدد اسناد سیاستی، با تعدد سیاست گذار هم مواجهیم. امروز نهادی یک سیاستی تدوین می کند، فردا نهاد دیگری یک سیاست دیگری تدوین می کند و روز بعد یک نهاد دیگر می گوید هیچکدام درست نیست و از امروز چیزی که من می گویم باید صورت گیرد. ازاین رو همه این مسایل سبب شده که ما با مشکل مواجه شویم.
آینده علم ایران به کجا می رود؟
به گزارش سایت امن به نقل از مهر، زمانیکه سند چشم انداز ایران در افق ۱۴۰۴ ابلاغ گردید، تصویری از یک جهش علمی ترسیم می کرد؛ آینده ای که قرار بود با تاکید بر علم و فناوری رقم بخورد. اما امروز بعد از ۲۰ سال با رسیدن به افق ۱۴۰۴، ارزیابی وضعیت علم و فناوری کشور، بجای آنکه پاسخ روشنی به تحقق یا عدم تحقق اهداف این سند چشم انداز بدهد، پرسش های بیشتر و عمیق تری درباره ی شیوه سیاستگذاری علمی در ایران مطرح می کند.
داده های کمّی همچون رشد تعداد انتشارات ایران و افزایش تعداد دانشگاه های ایرانی در نظام های رتبه بندی جهانی، بااینکه نشانه هایی از تحرکاتی مثبت در نیمه های مسیر ایران در چشم انداز ۱۴۰۴ بوده اند، اما در سالهای اخیر نشانه هایی از رکود و حتی افول در بعضی شاخصها بالاتر از پیش خودرا نشان داده است. تجربه سالهای اخیر به ما نشان داد که حقیقت چیز دیگری است و ما از آن غافل بودیم: دستاوردسازی از تنها «یک شاخص»، نمی تواند توسعه علمی بهمراه داشته باشد.
سیاست گذاری های ناهماهنگ، کاهش انگیزه دانشگاهیان به واسطه بی توجهی ها، مهاجرت محققان و مشکلات زیرساختی پژوهش؛ همچون عواملی بودند که مسیر توسعه علمی ایران را ناهموار کردند. زمانیکه مسؤلان سرخوش از دستاوردسازی و رسانه ها سرگرم بزرگ نمایی عددها بودند، فرصت پیشرفت پایدار و توسعه زیرساخت های علمی در کشور از دست رفت.
دستیابی به جایگاه اول در منطقه بالاتر از هر چیز نیازمند هدف گذاری شفاف و مبتنی بر شاخصهای قابل سنجش است. اما ادامه مسیر پیشرفت به تعریف مجدد نگاه حاکمیت و جامعه به علم، پشتیبانی موثر و پایدار از دانشگاهیان و محققان، توسعه زیرساخت های علمی و هم راستایی میان نهادهای سیاست گذار نیاز دارد.
مسیر آینده علم در ایران، نه با وعده ها و آمار؛ بلکه با تصمیماتی تعیین خواهد شد که سیاست گذاران پژوهشی و آموزش عالی امروز اتخاذ می کنند؛ اینکه کشور به مسیر رکود سالهای اخیر ادامه دهد یا مسؤلان با اصلاحات بنیادین و تصمیمات شجاعانه جهش علمی جدیدی رقم بزنند.
منبع: websec.ir
اگر پسندیدید لاک کنید:
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان سایت امن در مورد این مطلب