انتقاد یك استاد دانشگاه از وضعیت مركز توسعه مكانیزاسیون وزارت جهاد كشاورزی؛
مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی یا بنگاه توزیع و فروش ماشین های کشاورزی؟
البرز عضو هیئت علمی دانشگاه علوم تحقیقات تهران و دکترای تخصصی ماشین های کشاورزی و مکانیزاسیون اظهار داشت: صرف فروش یا پیش فروش تراکتور به کشاورزان آن هم بدون در نظر گرفتن شرایط فنی، اقتصادی و زراعی مناطق مختلف کشور هیچ گاه معیاری صحیح و علمی بعنوان ارتقای فاکتورهای مکانیزاسیون کشور نیست.
محمد قهدریجانی در گفت و گو با ایسنا اظهار داشت: مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی بعنوان متولی اصلی مدیریت کلان و توسعه مکانیزاسیون هم اکنون صرفاً به بنگاهی جهت توزیع و فروش تراکتور و ادوات کشاورزی تبدیل گشته است.
وی ادامه داد: این مورد در حالی است که این مرکز بعنوان یکی از مراکز مهم سیاستگذاری، مدیریت کلان و تدوین چشم اندازهای کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت بزرگترین و مهم ترین بازوی فنی وزارت جهاد کشاورزی است. با بررسی شعارهای مدیران این مرکز هم اکنون میتوان با قاطعیت بیان کرد که این مرکز به پایین ترین سطح ممکن از زمان تاسیس (۱۳۷۲) تا کنون تنزل پیدا کرده است.
وی در تعریفی کوتاه از مکانیزاسیون کشاورزی اظهار داشت: مکانیزاسیون به مفهوم کاربرد تکنولوژی مناسب در کشاورزی با هدف افزایش بهره وری در تولید است. افزایش بهره وری با افزایش تولید در واحد سطح و یا کاهش هزینه ها به ازای سطح تولید ثابت و یا هر دو به صورت همزمان صورت میگیرد. با عنایت به تعریف مکانیزاسیون کشاورزی میتوان دریافت که الزاماً تکنولوژی مناسب، تکنولوژی های به روز، پیشرفته و با پیچیدگی های زیاد نیست به نحوی که کافیست این تکنولوژی ما را به اهداف مورد نظر مکانیزاسیون نزدیک کند. ازاین رو هرگونه استفاده ماشین و ادوات بدون دسترسی به اهداف تعریف شده ما را از نقش مکانیزاسیون در توسعه کشاورزی دور خواهد نمود.
صرفاً فروش تراکتور به کشاورز معیار مناسبی برای ارتقای شاخص مکانیزاسیون نیست
به گفته این استاد دانشگاه مکانیزاسیون، کشاورزی جنبه های فنی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد. ازاین رو هر گونه انتخاب نیرومحرکه ها (اعم از تراکتورها، کمباین ها و غیره) باید بر مبنای بررسی های علمی و فنی باشد.
وی افزود: تعیین تعداد تراکتورهای مورد نیاز یک مزرعه، منطقه، استان و حتی کشور با استفاده از شاخصهای کاملا علمی و با عنایت به وضعیت کشت محصولات، الگوی کشت، نوع محصولات، تقویم زراعی، دوره یا دوره های پرترافیک کاری، نوع تراکتورها، توان کششی و مالبندی تراکتورها، نوع ادوات مورد نیاز، ظرفیت های زراعی، راندمان زراعی ادوات و دنباله بندها و سایر عوامل فنی مورد محاسبه قرار می گیرد.
قهدریجانی اضافه کرد: بدون شک احتیاج به تراکتور بعنوان قلب محرک و تپنده عملیات های مکانیزه کشاورزی برای توسعه مکانیزاسیون هر کشوری لازم است. اما نکته حائز اهمیت این است که صرف فروش یا پیش فروش تراکتور به کشاورزان آن هم بدون در نظر گرفتن شرایط فنی، اقتصادی و زراعی مناطق مختلف کشور هیچگاه معیاری صحیح و علمی بعنوان ارتقای شاخصهای مکانیزاسیون کشور نیست. تراکتورها بدون نیازسنجی های میدانی و مزرعه ای و بدون در نظر گرفتن نیازهای دنباله بندهای متناسب با آنان و حتی بدون در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و اقتصادی کشاورزان در کشور توزیع می شود. این که کشور ما قادر به تهیه و تأمین تراکتورهای مناسب با خصوصیت های فنی خوب است جای شادمانی و افتخار دارد اما از آنجاییکه کشاورزی یک میدان اقتصادی می باشد هیچگاه نباید انحصار را جایگزین رقابت کرد. انتخاب، حق کشاورزان است.
وی افزود: وقتی صحبت از توسعه می شود جنبه کمی و کیفی مد نظر است و صرفاً به معنای افزایش یک کالا نیست بلکه جنبه های کمی و کیفی مساله به صورت همزمان انجام می شود. ازاین رو نباید رشد را با توسعه اشتباه گرفت. رشد جنبه کمی و توسعه جنبه کیفی دارد. امکان دارد قبول نماییم که از راه افزایش تعداد تراکتورهای کشور از راه جذب تسهیلات بانکی، شاخص ضریب مکانیراسیون را افزایش و یا رشد داده ایم اما هیچگاه این مساله به تنهایی نمی تواند شاخص و معیاری برای ارتقا و توسعه شاخصهای مکانیزاسیون باشد. اتفاقی که هر از چندگاه از جانب مسولان مکانیزاسیون وزارت جهاد کشاورزی (مسولان بجا مانده از دولت های یازدهم و دوازدهم تا کنون) به صورت شعارگونه و تبلیغات فراوان بارها و بارها تکرار و تکرار و تکرار می شود.
مدیریت نادرست و سلیقه ای مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی
وی اضافه کرد: به این نکته باید توجه کرد که اگر مسائلی همچون ایجاد شرایط کار و انجام عملیات برای تراکتورهای خریداری شده توسط کشاورز به سبب بازپرداخت اقساط تراکتورهای خریداری شده و یا عدم تأمین ادوات کشاورزی مورد نیاز فراهم نشود، بعد از گذشت زمان (کوتاه مدت و میان مدت) ضربات جبران ناپذیری به بدنه کشاورزی و کشاورزان وارد خواهد آمد. ساخت و عرضه تراکتور وظیفه سازندگان داخلی و تأمین کنندگان و مدیریت توزیع و افزایش راندمان تولید از جانب بهره برداران وظیفه مرکز توسعه است. در مورد تولید و تأمین علیرغم مشکلات کلان اقتصادی کشور، به نظر می آید مشکلات کمتر است اما مدیریت ناصحیح و سلیقه ای مرکز توسعه در طول سالهای اخیر وضعیت مکانیزاسیون کشور را گرفتار بحران عملی کرده است.
وی ادامه داد: مساله جذب خط اعتباری تسهیلات، نهایت کاری بوده است که در مرکز توسعه مکانیزاسیون در طول سالهای گذشته صورت گرفته است. البته چنان که بیان شد این اقدام در ظاهر مثبت است اما جنبه های مغفول مدیریتی همچون عدم نیازسنجی ها و نبود آموزش های مناسب سردرگمی های گوناگونی در وضعیت مکانیزاسیون کشور به وجود آورده است. این مساله حتی منجر به عدم مدیریت یکنواخت و همگن در شاخص ضریب مکانیزاسیون در استانهای مختلف شده است.
مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزان را گرفتار سردرگمی کرده اند!
وی ضمن اشاره به تاکیدات وزیر جهاد کشاورزی در مورد کمک به وضعیت کشاورزی و پشتیبانی از کشاورزان و بهره گیری از تکنولوژی های مناسب در تولید اظهار داشت: مدیران این وزارت خانه در مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی با اعمال سیاست های اشتباه و غیر علمی کشاورزان کشورمان را گرفتار سردرگمی و نگرانی های شدید کردند. توزیع تراکتور به بدترین نحو ممکن و با حداقل معیارهای زراعی، فنی و اجتماعی صورت گرفته است.
وی افزود: به نظر می آید با عنایت به عدم آگاهی و تسلط بر مباحث علمی و فنی از جانب مسولان تصمیم گیر در این مرکز، همه پتانسیل های موجود صرف ورود به مساله فروش تراکتور و ادوات شده است. این در شرایطی است که در شرح وظایف این مرکز ۱۷ عنوان وظیفه به صورت مشخص آمده است. به نظر می آید کوتاه ترین و پرنفوذترین ابزار سیاسی جهت ابراز توانایی به مدیران رده بالا و مخدوش کردن افکار عمومی جامعه کشاورزی کشور، همین مساله است. وضعیت نابسامان فعلی در پایین ترین سطح ممکن از فعالیتهای مرکز جایی مشخص می شود که در طول سالیان دهه ۷۰ و ۸۰ با وجود مدیران، متخصصان و کارشناسان خبره آن مرکز، برنامه های مدون کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت بر پایه مطالعات علمی و بر مبنای خرد جمعی و با در نظرگرفتن نظرات اساتید دانشگاه و متخصصان مراکز تحقیقاتی گردآوری شده بود. نتیجه هم ارتقای کمی و کیفی تولید محصولات و همینطور در سالهای خودکفایی محصولات استراتژیک نمایان شد.
با آمارهای به ظاهر زیبای کنونی باید کشورهای همسایه را هم زیر پوشش می دادیم!
وی افزود: این در شرایطی است که در یک دهه گذشته با شعارها و آمارهای به ظاهر زیبا از جانب مرکز توسعه، الان باید علاوه بر مکانیزاسیون کشاورزی ایران، کشورهای همسایه هم زیر پوشش مکانیزاسیون قرار می گرفتند. با عنایت به شناختی که در طول دو دهه گذشته از مرکز وجود دارد، معتقدم بهترین، باسوادترین ترین و دلسوزترین کارشناسان ماشین ها و مکانیزاسیون در این مرکز حضور دارند و بهترین اتفاق این مرکز حضور این افراد متخصص است. اما به وضوح مشخص است مدیریت سلیقه ای، کاملاً غیر علمی و شعار محور این مرکز، پتانسیل بالقوه نیروی انسانی را که روزگاری سند مکانیزاسیون برای کشور تدوین می کردند و بازوی توانای فنی وزارت جهاد کشاورزی بودند از بین برده است. مدیریت کلان مکانیزاسیون کشاورزی کشور در یک دهه گذشته جز کارهای رسانه ای از راه ایجاد آمارهای عجیب و البته با قالبی زیبا، هیچ تاثیری در افزایش بهره وری پایدار تولید محصولات کشاورزی نداشته است.
به گفته قهدریجانی اگر به تاریخ یک دهه گذشته مرکز نگاهی بیندازیم و شعارها و آمار اعلامی مدیریت مرکز توسعه مکانیزاسیون را بررسی نماییم، به سادگی در می یابیم با وجود شعارها و با افزایش فروش تراکتور، وضعیت تولید، کشاورزی و وضعیت اقتصادی کشاورز تفاوتی نداشته است.
چطور ضریب مکانیزاسیون بالا رفته اما تولید محصولات کشاورزی کمتر شده است؟!
وی با انتقاد از این شرایط اظهار داشت: مگر می شود که ضریب مکانیزاسیون را افزایش دهید و در تولید تفاوتی ایجاد نشود و حتی کاهش هم وجود داشته باشد. این مورد نشان دهنده این مساله است که اساسا در عمل هیچ پیشرفت موثری صورت نگرفته بلکه در شرایط مختلف پسرفت های اساسی در مکانیزاسیون کشاورزی کشور صورت گرفته است. این پسرفت در وضعیت تعاونی ها و تشکل ها هم وجود داشته است. مگر می شود با وجود مکانیزاسیون صحیح و بهره وری و توزیع علمی و مناسب ماشین آلات در کشور قیمت محصولات کشاورزی اینچنین افزایش پیدا کند؟ البته که صرفا ورود ماشین در مزرعه این مساله را حل نمی نماید. اما مدیریت مکانیراسیون چه جایگاهی دارد؟
این پژوهشگر دانشگاه افزود: آموزش بهره برداران، سازندگان و کاربران ماشین ها که زمانی از مهم ترین وظایف مرکز بود، در ۱۰ سال قبل کاملاً به فراموشی سپرده شده است. امروزه با وجود مکانیزاسیون در مزرعه، هزینه های تولید برای کشاورزان (با احتساب تورم نقطه ای یا متوسط) کاهش نیافته است. دخالت در نظام قیمت های ماشین ها و ادوات کشاورزی و برهم زدن تعادل عرضه و تقاضا در بازار و اعمال سلیقه و ایجاد رانت در توزیع ماشین ها و ادوات کشاورزی سبب شده تا سازندگان و تأمین کنندگان ماشین ها و ادوات کشاورزی کشور در اثر مدیریت سلیقه ای و ناصحیح مرکز بوده، روز به روز دلسردتر شوند. مگر می شود در کشور بزرگ ایران که بالغ بر ۵۰۰ واحد تولید ادوات کشاورزی مشغول به فعالیت هستند، تسهیلات و امکانات و رانت برای یک عده مشخص شود.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: در کشورهای توسعه یافته صنعتی و کشاورزی، اتحادیه ها، انجمن ها و تشکل ها بزرگترین بازوان اجرایی دولت ها در اجرای کشاورزی مکانیزه محسوب می شوند و نکته جالب و البته تاسف انگیز اینجاست که این تشکل ها و انجمن ها و اتحادیه در کشور ما مورد غضب و ظلم برخی مدیران دولتی قرار گرفته اند. وزیر محترم جهاد کشاورزی، از بدو قبول مسئولیت نسبت به فعال سازی و پشتیبانی از این تشکل ها در همه حوزه های کشاورزی تاکید داشته اند، اما مرکز توسعه مکانیزاسیون خلاف نظر و استراتژی وزارت عمل می کند. این همه اعتماد بنفس از کجا آمده است؟
قهدریجانی ضمن اشاره به این که این مرکز در گذشته یکی از متولیان اصلی در توسعه خدمات تعاونی و شرکتهای خدمات مکانیزه بود، اظهار داشت: در ۱۰ سال قبل با مدیریت نادرست، عدم پیگیری های مناسب استانی و عدم فهم صحیح از وجود پرارزش تعاونی ها در حوزه مکانیزاسیون کشاورزی، به معنای واقعی این شرکت ها و تعاونی ها به ورطه نابودی کشیده شده است. برخلاف سفارش اکید وزیر جهاد کشاورزی در مورد پشتیبانی از توسعه تشکل ها و تعاونی ها در حوزه کشاورزی مرکز توسعه مکانیزاسیون از راه عدم پشتیبانی از تشکل های خصوصی و تعاونی ها یکی از اصلی ترین موانع توسعه تشکل های مکانیزاسیون است.
الان نبود مرکز مکانیزاسیون برای کشاورزان بهتر است
وی با اشاره به اینکه مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی بزرگترین عامل بازدارنده در توسعه مکانیزاسیون کشاورزی کشور است، خاطرنشان کرد: اگر چنین مرکزی (البته با سازوکار های مدیریتی فعلی) وجود نداشته باشد، کشاورزان به تنهایی بهتر می توانند به تأمین تراکتور، ادوات و افزایش بهره وری تولید از راه عرضه و تقاضا در بازار مصرف بپردازد.
وی افزود: یکی از بخش های این مرکز توسعه، مرکز تست ماشین های کشاورزی کرج است. این مرکز که بعدها به گروه آزمون و استانداردسازی تغییر نام یافت، یکی از مهم ترین و فنی ترین مراکز وزارت جهاد کشاورزی بوده است. چنانکه از گذشته و بخصوص در دهه ۶۰ و ۷۰ اوج فعالیتهای خویش را با وجود کارشناسان خبره و متخصصین مربوطه، از راه سیاست گذاری ها و تدوین استانداردهای آزمون انجام داده است. به نحوی که در اوایل دهه ۷۰، تدوین استانداردها برای بیشتر از ۲۵ آزمون تخصصی در این مرکز انجام می شده است. در دهه ۸۰ دوره های آموزشی بسیار زیاد شد و اعتماد به بخش خصوصی بسیار افزایش یافت. کمک و راهنمایی به بخش های خصوصی صورت گرفت اما در دهه ۹۰ این مرکز تست به یکی از ضعیف ترین مراکز انجام تست ماشین های کشاورزی در طول دوران خود مبدل شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم تحقیقات تهران افزود: ۲۵ آزمون تخصصی به کمتر از هشت مورد آزمون تبدیل گشته است. کارشناسان خبره و متخصص و فنی در این مرکز توسعه در این مدت هرکدام به نحوی کنار گذاشته شده اند. هر چند این مرکز الان هم از تعداد کارشناسان کم اما پرتلاشی بهره می برد که هر کدام سهم مهمی در ارزیابی و ارتقای بهتر کیفیت ادوات ایفا می کنند.
وجود تعارض منافع در مرکز مکانیزاسیون
وی با اشاره به اینکه یک مشکل اساسی و بنیادی این مرکز را فرا گرفته، اظهار داشت: تعارض منافع بزرگترین آفت این مرکز قدیمی و مهم کشور است و بدون شک بزرگترین خیانت به تولیدکنندگان زحمتکش و کشاورزان کشورمان است. بعضی از مدیران مسئول این مرکز که خود متولی بررسی و نظارت کیفی نیرومحرکه ها و ادوات کشاورزی کشورند، از تولید کنندگان و تأمین کنندگان ادوات مختلف کشاورزی در کشور می باشند. بطور قطع این اتفاق دل همه کشاورزان و تولید کنندگان و سازندگان کشور را به درد می آورد. چطور می شود که مسئول نظارت بر آزمون ماشین های کشاورزی و مسئول هماهنگی درج نام ادوات کشاورزی در سامانه در ارتباط با دریافت تسهیلات بانکی، خود یک تولید کننده و تأمین کننده در این صنعت باشد. این کار را میتوان این گونه شبیه سازی کرد که همزمان فردی در لیگ برتر فوتبال هم داور باشد هم تیم فوتبال داشته باشد. مشکل به همین جا ختم نمی گردد. توزیع غیر یکنواخت و کاملا سلیقه ای درخواست کنندگان آزمون و حمایت های یکجانبه از برخی شرکتهای همکار آزمون، روح بی عدالتی و یأس و نامیدی را برای سایر شرکتهای همکار در سرتاسر کشور به وجود آورده است. مجموع این اتفاقات، گروه آزمون و استانداردسازی مرکز مکانیزاسیون را به یکی از ضعیف ترین، بی اثرترین و نامطمئن ترین بخش های مرکز توسعه مکانیزاسیون تبدیل نموده است.
قهدریجانی افزود: امروزه مکانیزاسیون کشاورزی نه تنها کمکی به تولید و کمک به کشاورزی نیست بلکه یکی از عاملهای مهم در تخریب آرامش کشاورز از راه سازوکارهای ناصحیح و مدیریت های سلیقه ای و غیرعلمی به حساب می آید.
قهدریجانی در ادامه ضمن انتقاد از شعارهای تکراری افزایش شاخصهای توسعه مکانیزاسیون کشاورزی توسط مسؤلان مربوطه بیان نمود: از بین شاخصهای علمی و فنی که کشورهای توسعه یافته آنرا مبنای ارتقا و توسعه مکانیزاسیون می دانند، صرفاً یک شاخص (افزایش ضریب مکانیزاسیون از راه افزایش تراکتور) نمی تواند بیان کننده توسعه شاخص ها باشد. ازاین رو شعاردادن و تیتر خبر زدن های تکراری امکان دارد برای عرضه گزارش عملکرد مدیران رده بالا مناسب باشد اما نکته حائز اهمیت این است که در مزرعه و برای وضعیت کشاورز هیچ تأثیر مثبتی نداشته است.
وی افزود: باتوجه به شاخصهای کاربردی، علمی و هدفمند موجود در علم مکانیزاسیون کشاورزی همچون ضریب توان اجرایی بالقوه و بالفعل تراکتور و نیرومحرکه ها، ظرفیت مکانیزاسیون عملیات های مختلف کشاورزی، ظرفیت موثر مزرعه ای ادوات، راندمان های زراعی نیرومحرکه ها و ادوات، شاخصهای مدیریت مصرف انرژی (بهره وری و راندمان انرژی) و غیره، میتوان به نتایج به مراتب علمی، درست و واقعی در مکانیزاسیون کشور دست یافت. در حالیکه حدود یک دهه است با شاخص ضریب مکانیزسیون (اسب بخار در هکتار) شعار توسعه می دهند.
این استاد دانشگاه با انتقاد از این که مسؤلان کلان مکانیزاسیون کشور، فهم صحیح و علمی از شاخصهای معتبر، به روز، کاربردی و پایدار مکانیزاسیون در تولید ندارند، اظهار داشت: البته که درک صحیح از این شاخص ها مستلزم تحصیلات پایه ای در رشته مهندسی ماشین های کشاورزی است و این امر طبیعی است که مدیری که سطح پایه تحصیلاتش در رشته کارشناسی زراعت است هیچگاه نمی تواند مسائل فنی همچون توان، نیرو، کشش، نیرو محرکه ها، فشردگی خاک و مقاومت های خاک را به صورت عمیق تحلیل کند. مگر این که از مشاوران متخصص بهره مند باشد که گویا از همه نوع مشورتی هم این مدیران با اعتماد بنفس بالا بیزارند.
قهدریجانی در انتها اظهار داشت: امیدوارم با وجود تشکیل دولت جدید و حضور دکتر ساداتی نژاد بعنوان وزیر جهاد کشاورزی و نگاه خاص ایشان به مساله رفع مشکلات کشاورزان به صورت اساسی و پایه ای زمینه برگشت مجدد قدرتمندانه و توانای مرکز توسعه مکانیزاسیون بعنوان مهم ترین بازوی فنی وزارت جهاد کشاورزی با تغییر سازوکارهای مدیریتی نابسامان فعلی فراهم گردد.
اگر پسندیدید لاک کنید:
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان سایت امن در مورد این مطلب