عاقبت سیاه دریاچه سفیدِ نمك قم در انتظار ارومیه خواهد بود؟
تفاوت های دریاچه شور قم و ارومیه
سایت امن: دریاچه فصلی نمک در گذشته با دست پر مهر طبیعت، حدود یک میلیارد متر مکعب آب دریافت می کرد، اما حالا این رقم به نزدیک صفر رسیده و در کنار آن انجام کارهای سنگین عمرانی همچون راه اندازی آزادراه و خطوط انتقال انرژی و راه آهن در بستر دشت مسیله که روان آب های آنرا به دریاچه وارد می کرد، باعث شده که این جان کَندن در کویر مرکزی رخ دهد و به گفته مدیرکل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی، این مناطق جزو اکوسیستم طبیعی کشور هستند و باید از آنها که در روزگارانی پناه تمدن های تاریخی بوده اند، حفاظت کرد.
به گزارش سایت امن به نقل از ایسنا، دریاچه های نمک یکی از شگفت انگیزترین عناصر طبیعت هستند که بواسطه تبخیر شدید و رسوبات نمکی فراوان در منابع آبی پدید می آیند. دریاچه نمک قم یکی از این پدیده های زیبای کشور ایران است. انتخاب این نام، به سبب شوری بسیار زیاد دریاچه است، به شکلی که در فصل تابستان قطعات نمک روی آن شناور می شود.
این دریاچه بگفته مدیرکل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی، جزو دریاچه های فصلی است و هر گاه بارش های خوبی را داشته باشیم، از برکات آن، پر آب می شود و در روزگار خشکسالی، تنها کفه نمکی سختی از آن باقی می ماند.
دریاچه نمک در بین سه استان "اصفهان"، "قم" و "سمنان" واقع است که از غرب به کوه های "سفیدآب" و "سیاه کوه" و منطقه پارک ملی کویر و از شمال و غرب به کویر "مسیله" و از جنوب به کویر "مرنجاب" و "بندریگ" محدود می شود.
این دریاچه، با طول ۸۰ و پهنای ۳۰ کیلومتر، یک فرونشست زمین ساختی است که در ارتفاع حدود ۷۹۵ متر از سطح دریای آزاد در وسعت حدود ۳ هزار کیلومتر مربع تشکیل شده است. این دریاچه شکلی شبیه به یک مثلث دارد که رأس آن به سمت شمال است.
زمین این دریاچه پوشیده از رسوبات نمک است که بر اثر انباشته شدن سیلاب ها و آب های سطحی در طول قرن ها پدید آمده است. عمق نمک این دریاچه بین ۵ تا ۵۴ متر متغیر است که توسط لایه های خاک رس از یکدیگر جدا شده اند. با هر بار بارش و تبخیر آب در این دریاچه، نمک های موجود کرت بندی های زیبایی به شکل "پلی گن" می سازند که دیدن مناظر آن خالی از لطف نیست.
در بیشتر ماه های سال خشک و پوشیده از نمک است، ولی در ماه های بارندگی ارتفاع آب این دریاچه در برخی از مناطق بیشتر می شود که بعد از تابش خورشید به سرعت تبخیر می شود.
در گذشته این دریاچه بوسیله دشت "مسیله" و رودخانه های "قره چای" و "قمرود" حدود یک میلیارد متر مکعب آب دریافت می کرد اما حالا این رقم به نزدیک صفر رسیده است، در کنار آن انجام کارهای سنگین عمرانی همچون راه اندازی آزادراه، خطوط انتقال انرژی و راه آهن در بستر دشت مسیله که روان آب های آن به دریاچه نمک وارد می شود، باعث شده که شرایط حفظ حیات این دریاچه مشکل تر شود.
این منطقه هر چند تبدیل به کانون های ریز گرد شده، ولی به باور پژوهشگران، به سبب دور بودن این شوره زار دریاچه نمکی از شهرهای پیرامون، بر خلاف دریاچه ارومیه، طوفان های نمکی آن، جمعیت ساکن در شهرهای اطراف را زیاد تحت تاثیر قرار نمی دهد.
تفاوت های دریاچه شور قم و ارومیه
دکتر رضا شهبازی، مدیر کل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی در گفت و گو با ایسنا، با تأکید بر این که شرایط دریاچه نمک قم واقع در کویر مرکزی ایران با شرایط دریاچه ارومیه متفاوت می باشد، اظهار داشت: دریاچه نمک هیچ وقت دریاچه پر آب مشابه ارومیه نبوده و بصورت فصلی است و در سالهای سیلابی، این دریاچه آب زیادی دریافت کرده و در سالهای کم آبی، آب خودرا بوسیله تبخیر از دست می دهد.
وی اظهار داشت: بدین جهت این دریاچه نمک یک واحد کویری یا دریاچه کویری شمرده می شود و از خاصیت های این نوع دریاچه ها، فصلی بودن آنست.
شهبازی افزود: ولی دریاچه ارومیه یک دریاچه بوده که همیشه آب آن در طول تاریخ حفظ شده است، بدین جهت شرایط دریاچه ارومیه با دریاچه های کویر مرکزی ایران متفاوت می باشد.
وی اشاره کرد: در شرایطی که ما در وضعیت خشکسالی به سر می بریم، بطور طبیعی، چرخه آب در کویرها و بیابان های مرکزی کشور نیز مبتلا به اختلال می شود و در این وضعیت انتظاری بیش از این نیست که این مناطق شرایط خشک تری را نسبت به سالهای قبل تجربه کنند.
مدیر کل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ایران، درباب طوفان های نمک دریاچه نمک، توضیح داد: دریاچه های نمکی در صورتیکه دارای سطح سخت شده نمکی باشند، این سطوح سخت نمکی، مانع از برخاستن طوفان های گرد و غبار می شوند، ولی پیرامون این دریاچه نمک محیط هایی رسوبی وجود دارند که تلفیقی از گل و نمک هستند و این رسوبات هر زمانی که خشک باشند، مستعد ایجاد گرد و غبار و فعال می شوند. این پدیده همیشه بوده و مورد جدیدی نیست و هر زمانی که مرطوب باشند، تحت کنترل قرار داند.
شهبازی، محیط دریاچه نمک را یک محیط سخت برای توسعه پوشش گیاهی توصیف کرد و تصریح کرد: بدین جهت استفاده از این روش برای مهار گرد و غبار برای آن چندان پاسخگو نیست و بیشتر نیاز است که طبیعت منطقه حفظ شود.
به گفته ی ایشان، ایجاد پوسته سخت نمک در این دریاچه اجازه نمی دهد که طوفان گرد و غبار نمکی برخیزد، ولی درپیرامون آن وضعیت دیگری حاکم است.
مدیر کل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی، افزود: از این نظر در محوطه دریاچه نمک وضعیت متفاوتی وجود دارد. این منطقه هر چند چشم انداز خوبی ندارد، ولی از این بابت متفاوت می باشد که مراکز جمعیتی انبوه و نزدیک به این منطقه نداریم، ولی شهرهایی مانند "قم" و "کاشان" که در مدار بیابان های مرکزی ایران واقع شده اند، می توانند متاثر از این طوفان ها باشند.
وی افزود: ولی همین شهرها نیز با پهنه های اصلی نمکی فاصله دارند. این مناطق همیشه خشک و بیابانی بوده اند و به هیچ وجه قابل قیاس با دریاچه ارومیه نیستند.
تمدن هایی که در پناه دریاچه نمک شکل گرفتند
شهبازی، به سابقه آب گیری دریاچه نمک اشاره نمود و اضافه کرد: اگر بخواهیم به زمان های دور تاریخی برگردیم حدود ۷ تا ۸ هزار سال قبل، این مناطق، جزو پهنه های آب داری بوده اند که خیلی از تمدن های باستانی پیرامون آنها شکل گرفته است که نمونه آن می توان به تمدن "سیلک" کاشان و تپه حصار دامغان اشاره نمود. این شواهد نشان میدهد که در دوره های باستانی، این مناطق وضعیت پر آبی داشته اند.
این محقق حوزه زمین شناسی، اشاره کرد: در عصر و تمدن حاضر که امروزه ما در آن قرار داریم، دریاچه نمک در مناطق کویری ایران واقع شده که بسته به میزان بارش ها و این که چه میزان آب رودهای حوضه در پشت دریاچه سدها نگهداری شود و یا چه میزان آب حوضه وارد این دریاچه شود، بصورت دوره ای آب داشته است.
دلایل سخت شدن نمک در دریاچه های نمکی
شهبازی به دلیلهای سخت شدن نمک در کف دریاچه هایی مانند نمک اشاره نمود و اظهار داشت: چنین دریاچه هایی، حوضه های انتهایی یا "پلایا"یی هستند. حوضه انتهایی جایی است که آب از همه سمت ها به آنجا ختم می شود. در این مناطق مسیر آب های سطحی و زیر سطی در نهایت به حوضه انتهایی و پلایا ختم می شود.
وی افزود: علاوه بر آن در محیط های پلایا بطور معمول تبخیر، ۱۵ تا ۲۰ برابر بارش است و در نتیجه زمانی که آب به این مناطق وارد می شود، تبخیر و املاح آن در آنجا جمع خواهد شد. تجمیع این املاح در طول زمان های زمین شناسی، این مناطق را تبدیل به دریاچه های شور، دریاچه های نمک و پوسته های نمکی می کند. این پدیده تنها مختص ایران نیست، بلکه در همه مناطق دنیا مشابه آن وجود دارد.
شهبازی در پاسخ به این پرسش که سخت شدن نمک در چنین مناطقی جزو مخاطرات طبیعی محسوب می شود، اظهار داشت: اینها طبیعت این مناطق کویری و بیابانی است و حتی اگر دریاچه خشک باشد، آب زیر زمینی که در زیر دریاچه قرار دارد، نزدیک به سطح است، چون طبیعت زمین شناسی این مناطق به این صورت است که همه آبی که به این حوضه ها می رسند، در نهایت در حوضه های انتهایی جمع می شوند و در خود بیابان، باز تکرار می شوند.
مدیر کل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی اشاره کرد: در مناطق بیابانی تبخیر بسیار زیاد است و در عین حال مناطق بیابانی یک اکوسیستم طبیعی، دارای اجزای مختلفی چون تپه های ماسه ای، کویر و دریاچه های فصلی هستند که جزو جاذبه های ژئوتوریسمی کشور به شمار می روند و باید از آنها حفاظت شود.
منبع: websec.ir
اگر پسندیدید لاک کنید:
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان سایت امن در مورد این مطلب