تمرکز عمده نفت ایران در حوضه زاگرس
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه عمده نفت ایران در حوضه زاگرس واقع شده و این ناحیه میزبان ساختارها و سیستم های نفتی مهم و بی مانندی در دنیاست، اظهار داشت: پوسته زمین از ورقه هایی تشکیل شده که دائماً درحال حرکت و جابجایی بوده و بر اثر حرکت آنها برخورد صورت می گیرد و این پدیده می تواند به ایجاد حوضه های رسوبی و نفتی مهم منجر شود.
به گزارش سایت امن به نقل از ایسنا، دکتر حسین رحیم پور بناب در سخنرانی علمی خود با عنوان «تاریخ طبیعی نفت و مروری بر تاریخچه آن در ایران» با بیان اینکه این ورقه ها (نظیر صفحه ایران و عربستان) حین حرکت و جابجایی گاهی به یکدیگر برخورد می کنند، اظهار نمود: بعنوان مثال در مورد صفحه زاگرس و صفحه (Plate) ایران که بین آنها پوسته اقیانوسی بوده (دریای نئوتتیس) و به مرور زمان به زیر صفحه ایران فرو رفته و سپس پوسته قاره ای این دو صفحه (Plate) به یکدیگر برخورد کرده و ساختار فورلندی را ایجاد کرده اند. الان نیز این برخوردها درحال وقوع است و به نظر می آید اغلب زلزله های ایران بر اثر برخورد این دو صفحه ایرانی و عربی است.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران، ارتفاعات زاگرس را حاصل برخورد این دو صفحه برشمرد و اضافه کرد: طول سلسله جبال زاگرس چیزی حدود ۲۵۰۰ کیلومتر بوده و در طول آن لایه های مختلف زمین شناسی در کیلومترها عمق قرار گرفته، این ها شامل لایه های سنگ منشایی، مخزنی و پوشسنگی است که همه این ها در این زون برخوردی به زیر صفحه ایران رانده می شوند.
دکتر رحیم پور اضافه کرد: در طول این زون لایه های حاوی ماده آلی پخته می شوند، در اعماق زیادتر زون تولید گاز و در زون بالاتر آن نفت تشکیل می شود. این نفت و گاز تولیدی در اعماق دارای فشار بسیار زیاد و نیروی شناوری فوق العاده بوده و ازاین رو به سمت بالا حرکت می کنند.
وی با بیان اینکه این نفت و گاز ساخته شده در اعماق، در زیر لایه های ناتراوای زیادی قرار می گیرند، اضافه کرد: این نفت و گاز پرفشار به سمت بالادست حرکت کرده و در این زون فورلندی در امتداد سازنده ای زمین شناسی تراوا به سمت جنوب غرب مهاجرت کرده و در چین خوردگی های معروف زاگرس چین خورده، به دام افتاده و ایجاد مخازن عظیم و پرفشاری کرده اند. این پدیده سبب شده تا ذخایر هیدروکربوری عظیمی در ناحیه خوزستان(چین خوردگی های بی همتای این ناحیه) انباشته شود.
طاقدیس های حاصل از چین خوردگی در ایران منبع ذخایر عظیم هیدروکربوری
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه با چین خوردن لایه ها، طاقدیس ها و ناودیس های عظیمی تشکیل شده است، خاطرنشان کرد: طی این پدیده هیدروکربورهای بوجود آمده در اعماق زمین صدها کیلومتر(در مناطقی بیشتر و در مناطقی کمتر) مهاجرت می کنند و در این طاقدیس ها به دام می افتند و بدین ترتیب ذخایر عظیم هیدروکربوری تشکیل می شود.
دکتر رحیم پور با بیان اینکه این مدل را برای حوضه فورلندی غرب کانادا عرضه کرده اند، اضافه کرد: در کانادا چون این طاقدیس ها وجود ندارند، بخش اعظم نفت بوجود آمده طبق این مکانیسم، به سمت سطح زمین حرکت کرده و در داخل رسوبات ماسه ای سطحی قرار گرفته و بدین ترتیب ماسه هایی حاوی هیدروکربورهای سنگین (تار سند) بوجود آمده اند که برای استخراج نفت آنها را حرارت می دهند تا هیدروکربورها از سنگ بیرون بروند.
هزینه گزاف استخراج و آلودگی زیست محیطی هیدروکربورهای غیرمتعارف
وی انجام آنرا مستلزم صرف هزینه های گزاف دانست و تصریح کرد: البته این نوع استخراج آلودگی زیست محیطی بسیار عظیمی را هم در پی دارد که از این هیدروکربورها بعنوان هیدروکربورهای غیر متعارف یاد می شود، اما در ایران طاقدیس های بسیار عظیمی داریم که نفت و گاز در آنها بدام افتاده اند و میلیونها سال آنجا باقی مانده و با صرف هزینه بسیار کمتر و حفر چاه ها از آنها استفاده می نماییم.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران اضافه کرد: محلی که سنگ ها پخته و هیدروکربورها ساخته می شوند، به آشپزخانه نفتی مشهور است. نفت و گاز در آشپزخانه نفتی حوضه عظیم زاگرس(محل برخورد دو صفحه ایران و عربستان) تشکیل شده و سپس ده ها تا ۱۰۰ ها کیلومتر به سمت حواشی و بالادست مهاجرت کرده و در ساختارهای تله ای عظیم زاگرس به خصوص در ناحیه فرو افتادگی دزفول(یکی از غنی ترین نقطه دنیا از نظر وجود نفت) واقع در دشت خوزستان انباشته شده اند.
فروافتادگی دزفول از غنی ترین نقاط دنیا از نظر تمرکز ذخایر نفتی در مساحتی کوچک
دکتر رحیم پور با بیان اینکه ناحیه فروافتادگی دزفول بعنوان یکی از غنی ترین نقاط دنیا از نظر تمرکز ذخایر نفتی در مساحت کوچک (شاید حدود ۹۰ درصد نفت ایران) است، اظهار داشت: چنانچه نفت و گاز در نزدیکی سطح زمین باشند، امکان تجزیه آنها بر اثر فعالیت باکتری ها بیشتر بوده و به عبارت دیگر معمولا هر چه عمق ذخیره هیدروکربوری کمتر باشد، کیفیت آن کاسته می شود.
تشریح روند تشکیل نفت و گاز با منشأ موجودات زنده
ایشان در ادامه اضافه کرد: نفت یا پترولیوم مولکول هایدروکربن (ترکیب هیدروژن و کربن) آلی است که منشاء آن موجودات زنده است.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران توضیح داد: در بخش هایی از پوسته زمین خصوصاً در جاهایی که حجم های آبی شامل دریا، دریاچه، اقیانوس حضور دارند، موجودات مختلفی در این آب ها زندگی می کنند. از مهم ترین آنها موجودات میکروسکوپی مختلفی هستند که در حجم های آبی به خصوص در نواحی فلات قاره یا حاشیه کنار اقیانوس و یا دریاچه زندگی می کنند. نوع خاصی از این موجودات میکروسکوپی فیتوپلانکتون ها نام دارند که در واقع موجودات شناور گیاهی با قابلیت فتوسنتز هستند.
دکتر رحیم پور با بیان اینکه فیتوپلانکتون ها حجم عظیمی از اکسیژن کره زمین را تامین می کنند، اضافه کرد: شاید میزان تولید اکسیژن آنها بیش از اکسیژن ساخته شده توسط جنگلها باشد.
وی افزود: فیتوپلانکتون ها در نزدیکی سطح آب با نظم خاصی زندگی می کنند و به کمک فتوسنتز و با استفاده از نور خورشید، مواد معدنی، آب و CO۲ را به ماده آلی تبدیل می کنند و بدین ترتیب به بقای خود ادامه می دهند. البته علاوه بر آنها موجودات دیگری به نام زئوپلانکتون ها (ریز اما بزرگتر از فیتوپلانکتون ها) هستند که از آنها تغذیه می کنند، این پلانکتون های گیاهی می توانند ماده معدنی را از راه فتوسنتز به آلی تبدیل کنند که شروع تشکیل نفت می باشد.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران توضیح داد: بدین ترتیب ماده معدنی(آب و CO۲) با استفاده از نور خورشید و فتوسنتز توسط فیتوپلانکتون ها (پلانکتون های گیاهی) به ماده آلی تبدیل می شوند، زئوپلانکتون ها هم از فیتوپلانکتون ها تغذیه می کنند.
دکتر رحیم پور با بیان اینکه فیتوپلانکتون ها سالیانه مقادیر بسیار عظیمی ماده آلی تولید می کنند، تصریح کرد: بخش عمده ای از این ماده آلی مجدداً تجزیه می شوند، اما بخش ناچیزی از آن به مرور زمان از سطح دریا به سمت بستر سقوط می کنند و در بستر حوضه رسوبی در اعماق ۳۰۰ الی ۴۰۰ متر در شرایط بدون اکسیژن آزاد، تجمع می کنند. ماده آلی به اکسیژن بسیار حساس بوده و در معرض آن به سرعت تجزیه می شود، اما در این شرایط بی اکسیژنی حاکم بر بستر دریا، مواد آلی و معدنی و انواع رسوبات شامل رس، ماسه و آهک بتدریج با هم رسوب می کنند.
وی با بیان اینکه این شرایط بی اکسیژنی عموماً در اعماق حدود ۲۰۰ الی ۴۰۰ متری فراهم است، خاطرنشان کرد: بدین ترتیب این رسوبات در بستر حوضه قرار می گیرند و در شرایط بی اکسیژنی تا حد زیادی حفظ می شوند، این شرایط به صورت پیوسته ادامه دارد و به مرور توسط رسوبات جوان تر پوشیده می شوند، البته برای داشتن دوام باید یک فرونشینی در پوسته دائماً وجود داشته باشد. تا بدین ترتیب رسوبات غنی از مواد آلی در این نواحی بتوانند به عمق بیشتری بروند و تا کیلومترها تدفین شوند.
دکتر رحیم پور با بیان اینکه با افزایش عمق زمین دمای پوسته زمین هم افزایش می یابد، اظهار داشت: در بعضی منابع ذکر شده که به ازای هر کیلومتر افزایش عمق دمای زمین ۳۰ درجه سانتیگراد زیاد می شود، البته این افزایش در مناطق مختلف متفاوت می باشد.
وی ادامه داد: باکتری های بی هوازی تا دمای ۶۰ الی۷۰ درجه می توانند زندگی کنند و باوجود اینکه رسوبات در اعماق تدفین شدند، می توانند مواد آلی موجود در رسوبات را تحت تأثیر قرار دهند و از تخمیر مواد آلی گاز متان تولید می کنند.
کروژن ساختار مولکولی جدید حاصل تجزیه مواد آلی مدفون شده در اعماق دریا و رسوبات
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه بتدریج تغییرات تجزیه ای در مواد آلی و ایجاد ساختارهای مولکولی جدید شروع می شود، اظهار داشت: در نهایت از این ها ماده ای به نام «کروژن» تولید می شود که منشاء آن انواع و اقسامی از مواد آلی هستند که در بستر حوضه رسوب کرده بودند، اما طی این فرایند که به آن دیاژنز ماده آلی می گویند، گرفتار تخمیر و... شده و ساختار جدیدی را بوجود می آورند.
دکتر رحیم پور اضافه کرد: کروژن مولکول ماده آلی بزرگی(حدود حداقل ۶۰۰ اتم کربن) است که می تواند به نفت و گاز تبدیل گردد. این فرآیندها حداکثر تا دمای ۷۰ تا ۸۰ درجه سانتیگراد(زون غیر پاستوریزه) به طور عمده توسط باکتری ها صورت می گیرد و از محصولات آن گاز متان و آب است.
وی افزود: اما در دمای بیش از ۸۰ درجه سانتیگراد این باکتری ها از میان می روند و تغییرات اصلی در ساختار ماده آلی کروژن شروع می شود. این مولکول بزرگ با حدود ۶۰۰ اتم کربن با افزایش دما شکسته می شود و مواد هیدروکربوری از آن خارج و نفت و گاز یا مخلوط آن حاصل می شود. تحت این شرایط خاص ابتدا نفت سپس نفت و گاز و در نهایت گاز تولید می شود.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران با تاکید مجدد بر اینکه با افزایش عمق زمین و متعاقب آن افزایش دما کروژن به بلوغ حرارتی رسیده و براثر آن گرفتار شکستگی می شود، تصریح کرد: بدین ترتیب نفت و گاز از آن خارج می شود که البته این نفت و گاز نیروی شناوری (بوئنسی) زیادی دارند (وزن حجمی کم و فشار بسیار بالایی) و تلاش می کنند از راه فضاهای موجود به سمت بالا حرکت کنند.
دکتر رحیم پور اضافه کرد: بخش عمده ای از نفت و گاز هم که در عمق زمین تشکیل می شود، از شکستگی ها و درزها و هر فضایی فرار کرده و به سطح زمین می رسند و چشمه های نفتی و گازی را ایجاد می کنند که از این چشمه های نفتی و گازی در خوزستان بسیار دیده می شود. البته بعد از مدتی این ها در معرض اکسیژن تجزیه و اکسید شده و از بین می روند(ذخیره نمی شوند)، اما بخش بسیار ناچیزی از آنها در شرایط ایده آل می توانند در امتداد لایه ها به سمت بالادست حرکت کنند و در داخل ساختارهایی به نام تله قرار گیرند.
تله های نفتی و گازی ذخایر نفتی کشور و قابل بهره برداری
وی با بیان اینکه شناسایی این تله های نفتی و گازی برای ما بسیار اهمیت دارد، اظهار داشت: در واقع این تله ها ذخایر نفتی ما محسوب می شوند که میتوان از آنها بهره برداری نمود.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه ساختار طاقدیس مانند در ایران بسیار متداول می باشد، خاطرنشان کرد: این طاقدیس ها سهل الوصول ترین نوع ذخیره هیدروکربوری نفتی هستند که در ایران به وفور وجود دارد.
دکتر رحیم پور ضمن اشاره به لایه های مختلف رسوبات اضافه کرد: بخش های غنی از ماده آلی(حاوی ۲ تا حداکثر ۳۰ درصد ماده آلی) که به آن «سورس راک» یا سنگ والد گفته می شود، اگر سنگ والد نفت در عمق مناسب قرار گیرد، در دمای بالای ۹۰ الی۱۰۰ درجه سانتی گراد به مرور آغاز به پخته شدن می کند و با شکسته شدن کروژن انواع هیدروکربورها(نفت و گاز) خارج می شود. این هیدروکربورها نیروی شناوری و فشار بسیار زیادی دارند و طبیعتاً به سمت بالادست حرکت می کنند. اگر در این مسیر(به سمت بالادست) ساختار مناسبی نظیر طاقدیس وجود داشته باشد، نفت و گاز وارد این فضا می شود که به آن اصطلاحاً «کلوژر» یا بستار می گویند.
وی با بیان اینکه گاز به دلیل سبک تر بودن در بخش فوقانی قرار می گیرد، اظهار داشت: در زیر گاز، نفت و زیر آن آب قرار می گیرد، این هیدروکربورها در حرکت به سمت بالادست می توانند در تله دیگری به دام بیفتند و یا امکان دارد در نهایت به سطح زمین برسند.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران در زیر پوش سنگ، سنگ مخزن قرار دارد و تصریح کرد: این لایه باید تراوا و متخلخل باشد که در عین حال امکان جریان سیال داشته باشند، ذخیره هم بشود؛ اما باید بر روی آن لایه ناتراوا(پوش سنگ) قرار گیرد تا نفت نتواند از محل دیگری فرار کند.
هرز رفتن اغلب هیدروکربورهای تولیدی در سیستم نفتی در طول زمان زمین شناسی
دکتر رحیم پور با بیان اینکه اغلب هیدروکربورهای تولیدی در سیستم نفتی در طول زمان زمین شناسی هرز می روند، اضافه کرد: اما بخش و جزئی از این ها در طول دوره های زمین شناسی در این ساختارها به دام افتاده و تله های نفتی عظیمی را می سازند.
وی با بیان اینکه چنانچه هر یک از این اجزاء در سیستم نفتی وجود نداشته باشد نفتی نخواهیم داشت، خاطرنشان کرد: شاید سنگ مخزن و سنگ پوش وجود داشته باشد، اما سنگ منشاء مناسب نباشد در نتیجه هیچ هیدروکربوری ایجاد نمی گردد یا برعکس همه اجزا باشد، اما کپ راک وجود نداشته باشد. ازاین رو برای تولید نفت به سیستم نفتی مناسب نیاز داریم که معمولا شامل سنگ منشأ، سنگ مخزن، «کپ راک»، زمان کافی و تکنوتیک (که این لایه ها را خم می کند و همینطور تدفین رسوبات) است.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه اگر لایه ها افقی بودند مجدداً تله های ساختمانی ایجاد نمی شد، تصریح کرد: وجود سیستم های نفتی برای ایجاد نفت و گاز برای ما حائز اهمیت می باشد، بدون این سیستم ها، نفتی هم تشکیل نخواهد شد، در حوضه نفت خیز ایران(حوضه زاگرس) جالب ترین سیستم های نفتی وجود دارد و گاهی چند سیستم نفتی به سنین مختلف بر روی هم قرار گرفته اند.
دکتر رحیم پور با بیان اینکه سنگ منشأ غنی از ماده آلی که بطورمثال به عمق ۳ الی ۴ کیلومتر تدفین شده، با افزایش دما(در دمای بیش از ۸۰ الی ۹۰ درجه سانتیگراد) مواد آلی آن گرفتار بلوغ حرارتی شده و نفت و گاز تولید و به سمت نواحی مجاور(فضاهای موجود) با فشار حرکت می کند که هیدروکربورها در ساختاری نظیر تله تجمع یافته و ما می توانیم با حفر چاه به آن ذخایر دست پیدا نماییم.
وی با بیان اینکه ماده آلی در دمای پایین تر به «دیاژنز» گرفتار می شود، اضافه کرد: تا بدین ترتیب این ماده آلی به کروژن تبدیل گردد، سپس با افزایش دما کروژن شکسته و به نفت و گاز تبدیل می شود و با حرکت به سمت بالادست در تله گازی(یا نفتی) یک مخزن واقعی خواهیم داشت، در غیر این صورت هرز رفته و وارد طبقات زمین می شود.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه عمده هیدروکربورها که در طول تاریخ زمین شناسی تشکیل شده اند، بدین ترتیب از بین رفته اند، تصریح کرد: اما مقادیر ناچیزشان در تله هایی از این قبیل به دام می افتند که این بخش ناچیز هزاران میلیارد بشکه نفت و هزاران میلیارد فوت مکعب گاز را شامل می شود.
حجم بسیار عظیمی از نفت و گاز کانادا غیر متعارف است
دکتر رحیم پور اضافه کرد: بر طبق مطالعات مفصل مشخص شده که حجم بسیار عظیمی از نفت و گاز در بعضی نواحی نظیر خاورمیانه، ونزوئلا (به صورت ذخایر متعارف و غیر متعارف) و کانادا (به صورت غیر متعارف) وجود دارد.
وی در بخش دیگری از سخنانش درباره تاریخچه اکتشاف نفت در ایران، اظهار داشت: کمپانی هند شرقی که همه خاورمیانه را در دست داشت و برخی کشورها نظیر هند را اشغال و برخی نظیر ایران را تحت سیطره داشت، بدنبال اکتشاف نفت بودند و در منطقه زاگرس هم چشمه های نفتی و گازی زیادی وجود داشت.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه این کمپانی تا سال ۱۲۸۷ شمسی( ۱۹۰۸ میلادی) درحال پیگیری برای اکتشاف نفت بودند، اضافه کرد: در این سال جورج رینولدز کارشناس کمپانی هند شرقی، با دشواری فراوان (حداقل امکانات و شرایط اقلیمی سخت) توانست در مسجد سلیمان در عمق ۳۶۰ کیلومتری به نفت برسد و در واقع اولین چاه نفت در خاورمیانه حفر شد.
دکتر رحیم پور تصریح کرد: انگلیس از همان زمان به ارزش نفت (در جهان رو به صنعتی شدن)، پی برده بود و پس با فشار سیاسی و نظامی که داشت، قرارداد کنسرسیوم نفتی را با ایران منعقد(تحمیل) کرد و عملاً اختیار نفت و گاز کشورمان شامل اکتشاف، تولید نفت، صیانت از مخازن و فروش نفت را بدست گرفت تا اینکه در زمان دکتر مصدق نفت ملی شد، اما بعد از برکناری وی در سال ۱۳۳۲ کنسرسیوم جدیدی به وجود آمد که مجدداً سبب سیطره کامل آمریکا و انگلیس بر صنعت نفت ایران، البته با شکلی دیگر شد.
وی با بیان اینکه در پی پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، خلع ید کامل از کنسرسیوم نفتی صورت گرفت و نفت به معنای واقعی ملی شد، اضافه کرد: البته تا چندین سال بعد از پیروزی انقلاب به دلیل جنگ و اینکه کارشناسان نفتی تجربه کافی را نداشتند، از صنعت نفت به صورت بهینه اداره نمی شد.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه رژیم گذشته با عنایت به اینکه در ناحیه زاگرس اجازه اکتشاف را نداشت (یعنی در حوضه ای که کنسرسیوم نفتی به شکلی مالک آن بود و شامل حدود یک چهارم مساحت کشور بود) و این امر سبب تحقیر رژیم و سرخوردگی پژوهشگران ایرانی بود. ازاین رو در سال ۱۳۴۱ برای جبران نسبی این تحقیر ملی، با کمک سازمان ملل، سازمان زمین شناسی کشور را پایه گذاری کرد تا بتواند حداقل در بخش های دیگر ایران به اکتشاف نفت بپردازد.
وی تصریح کرد: به کمک این سازمان در سایر مناطق ایران(بجز منطقه زاگرس) به دنبال اکتشاف نفت بودند که عملاً از این نظر موفقیت آمیز نبود، اما در مقابل ذخایر معدنی ارزشمندی کشف شد. وضعیت وابستگی صنعت نفت ایران در پیش از انقلاب به گونه ای بود هیچکدام از کارشناسان و مدیران ایرانی اجازه تصمیم گیری و دخالت در امور مختلف نفتی همچون اکتشاف، تولید، پالایش و فروش نفت را نداشتند و همه این امور به طور عمده توسط کارشناسان آمریکایی و انگلیسی اداره می شد.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران اضافه کرد: اما بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و خلع ید از کنسرسیوم، اداره نفت کشور به طور کامل در اختیار دولت قرار گرفت. هر چند در سالیان اول بعد از انقلاب بدلیل جنگ و همینطور نبود تجربه کافی در صنعت نفت، سرعت پیشرفت های فنی مهندسی کم بود، اما بتدریج از اواخر دهه شصت و اوایل دهه هفتاد صنعت نفت با تلاش کارشناسان صنعت نفت پیشرفت های بسیار خوبی صورت گرفت، به گونه ای که الان در عملیات بالادستی تا پایین دستی صنعت نفت خودکفا شده ایم.
دکتر رحیم پور اضافه کرد: هم اکنون صادرات دانش فنی به کشورهای مختلف نیز صورت می گیرد.
ایران دارنده ۹ درصد و عربستان ۱۷.۲ درصد کل نفت دنیا
وی با بیان اینکه ایران ۹ درصد کل نفت دنیا، عربستان ۱۷.۲ درصد و ونزوئلا ۱۷.۸ درصد ذخایر نفتی دنیا را دارند، تصریح کرد: اما در کانادا و ونزوئلا همه این ذخایر نفتی متعارف و به صورت مایع (گاز) و تله های نفتی ساده (مثلا طاقدیس) نیستند که بتوان به سادگی آنرا برداشت کرد، بخش عمده ای از این ذخایر به صورت ماسه ها و شیل های نفتی هستند که برداشت آنها مستلزم هزینه بسیار و همراه با آلودگی های زیست محیطی گسترده است.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه کانادا ۱۰ درصد کل ذخایر نفتی دنیا را دارد، اضافه کرد: اما عمده نفت آن از نوع غیر متعارف یعنی به صورت ماسه ها و شیل های نفتی هستند و استحصال آن به بیشتر از ۶۰ تا ۷۰ دلار هزینه نیاز دارد، این در شرایطی است که آلودگی زیست محیطی وحشتناکی را هم در پی دارند.
دکتر رحیم پور با بیان اینکه آمریکا با نفوذ بر کانادا اجازه بهره برداری از نفت موجود در این رسوبات را نمی دهد، خاطرنشان کرد: آمریکا خود ماسه ها و شیل های نفتی بسیاری دارد، اما با نفوذ خود مانع از ادامه کار طرح های صنعتی استحصال نفت کانادا شده است.
وی افزود: بخش جنوب غربی ایران و عمده نواحی خاورمیانه(شبه جزیره عربستان) از نظر زمین شناسی بر روی ورقه بسیار معروف عربی قرار دارند.
معدل هزینه استخراج نفت در عربستان بشکه ای دو دلار و در کانادا ۵۷ دلار
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران اضافه کرد: شبه جزیره عربستان یا صفحه (plate) عربی محلی است برای عظیم ترین ذخایر هیدروکربور دنیا که به طور عمده به صورت ذخایر متعارف و سهل الوصول هستند. معدل هزینه استخراج نفت برای عربستان حدود بشکه ای یک تا دو دلار است، اما برای استخراج نفت غیر متعارف کانادا باید ۵۷ دلار هزینه کرد.
دکتر رحیم پور با تاکید مجدد بر اینکه نفت های متعارف و غیرمتعارف از نظر هزینه برداشت کاملاً متفاوت هستند، اظهار داشت: مضاف بر اینکه نفت های غیرمتعارف بسیار متنوع هستند، برداشت آنها آلودگی زیست محیطی بسیاری را هم به همراه دارد.
عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران تصریح کرد: از سال ۲۰۰۰ میلادی ذخایر هیدروکربوری را به دو دسته متعارف و غیر متعارف تقسیم کردند. ذخایر هیدروکربوری متعارف در طاقدیس ها و دیگر انواع تله های نفتی متمرکز و ذخیره می شوند و با حفر چاه حتی گاهی می توان تا هزاران بشکه نفت (از یک چاه در روز) تولید کرد، این هیدروکربورها با فشار چند هزار PSI به سمت بالا حرکت می کنند و عموماً هزینه استخراج و آلودگی کمتری هم دارند. اما ذخایر نامتعارف که انواع زیادی دارند، عموماً به صورت هیدروکربورهایی با غلظت کم در وسعت زیاد گسترده شده اند.
اگر پسندیدید لاک کنید:
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان سایت امن در مورد این مطلب